Arbitum (ARB) vs. Optimism (OP) – Daha Düşük Ücretler ve Yüksek Hız İçin Hangi L2’yi Kullanmalıyım

Ethereum’un L2 çözümleri Arbitum ve Optimism karşılaştırıldığında hangisinin daha düşük ücretlere ve daha yüksek hıza sahip olduğunu öğrenin. Bu kılavuz, her iki platformun avantajlarını ve dezavantajlarını detaylı bir şekilde inceliyor, böylece en iyi seçimi yapabilirsiniz.

Arbitrum ve Optimism, Ethereum blok zinciri ağının sınırlandırılmalarının üstesinden gelmeleri için geliştirilmiş Layer 2 (L2) ölçeklendirme çözümleridir. Bu Layer 2 ağları nasıl çalışır, birbirlerine karşı zayıf ve güçlü yönleri nelerdir ve Polygon’a nasıl alternatif olabilirler, bu makalede inceleyeceğiz. Ayrıca her iki blok zincirinin de teknik arka planına göz gezdireceğiz.

Ethereum blok zincirinin ölçeklendirme problemini çözmek için birçok zincir dışı ve zincir içi alternatif geliştirilmiştir. Arbitrum ve Optimism, bu amaca yönelik olarak yakın zamanda geliştirilen projeler içinde en çok öne çıkanlardır.

Zincir dışı ölçeklendirme çözümü olan bu iki proje, Ethereum ana ağının güvenliğini paylaşır. Optimism’in isimlendirdiği bir teknoloji olan Optimistic Rollup (iyimser toplama) teknolojisini kullanan iki ağ, Optimism ağı ve Arbitrum One olarak isimlendirilir. Arbitrum’un ayrıca daha düşük işlem ücretlerine sahip Arbitrum Nova isimli bir ağı vardır ancak bu ağ diğerlerine kıyasla daha çok merkezidir. Optimism’de işlemlerin sonuçlandırılması 7 gün sürer.

Senelerdir en popüler Ethereum ölçeklendirme çözümü olarak çalışan Polygon ise Polygon PoS ve Polygon zkEVM gibi kendi geliştirdiği iki teknolojiyi kullanır.

Ölçeklendirme Çözümleri Neden Gerekli?

Ethereum, hem ilk, hem de piyasa değeri en yüksek akıllı sözleşme platformudur. Merkeziyetsiz ve Layer 1 blok zinciri olan Ethereum, işlem hacmini günden güne artırmayı sürdürmektedir. Bitcoin’in yaşadığı birçok sınırlama, benzer ölçekte büyüme gösteren Ethereum’un da başına dert olmuştur. Bu sınırlamalardan en önemlileri şunlardır:

• Saniye başına düşük işlem sayısı (TPS)
• Yavaş işlemler
• Yüksek gas (işlem) ücretleri

Bu sebepler dolayısıyla Ethereum verimli bir şekilde ölçeklenemez ve farklı ölçeklendirme alternatiflerine ihtiyaç duyulur.

Zincir İçi ve Zincir Dışı Ölçeklendirme

Ethereum için temelde iki çeşit ölçeklendirme yöntemi kullanılır.

Zincir dışı ölçeklendirme, Layer 1 blok zinciri üzerinde herhangi bir değişiklik yapmaya gerek duymadan gerçekleştirilir. Bu çözümün iki ana türünden birisi, validium, yan zincir ve plazma zincir gibi zincirler oluşturmaktır. Diğeri ise sıfır bilgi toplamaları (ZK-rollups), iyimser toplamalar (optimistic rollups) ve durum kanallarıdır. Bu üçü aynı zamanda Layer 2 çözümlerini ifade eder.

Zincir içi ölçeklendirme ise Ethereum ağında yapılan değişiklikleri temsil eder. Başka blok zincirleri tarafından da hayata geçirilen sharding, en çok güvenilen çözümlerin başında gelir. Ethereum validatörlerinin farklı alt kümelere bölünmesi ve her kümenin toplam verinin bir kısmından sorumlu olmasıyla ölçeklenebilirliği artıran sharding çözümü, blokları daha yönetilebilir ve küçük hale getirir.

Aslında Arbitrum, Optimism ve Polygon’un Ethereum’u ölçeklendirmek için üç farklı bakış açısına sahip olmalarından söz edebiliriz.

Sıfır Bilgi Toplaması (Zero-Knowledge Rollup)

Sıfır bilgi toplaması, Ethereum işlemlerinin zincir dışında topluca yürütülerek onaylandığı zincir dışı bir katman 2 çözümüdür. Zk-rollup doğrulayıcıları, her bölümdeki işlemler için gereken değişiklikleri özetler, değişikliklerin doğruluğunu kanıtlamak için geçerlilik kanıtları üretir.

İyimser Toplama (Optimistic Rollup)

İyimser toplamalar, akıllı sözleşmelerle yönetilen zincir dışı ölçekleme çözümleridir. Ethereum ana ağındaki işlemleri gerçekleştirir, birleştirir, gruplar halinde ana ağa yollar ve onaylatır. İyimser bir toplama olduğu için işlemlerin hepsinin geçerli olduğunu varsayarak bir denetim veya kanıta ihtiyaç duymaz. İşlemler Ethereum ağına gönderildikten sonra herhangi bir dolandırıcılık şüphesi olursa sonuçlara itiraz edilmesi için bir süre vardır.

Yan Zincir (Sidechain)

Yan zincir, diğer iki seçeneğe kıyasla Ethereum’dan daha bağımsız bir blok zinciridir. Farklı konsensüs mekanizmasına sahip olabilir, dolayısıyla farklı algoritmayla da yürütülebilir. Ethereum’la bir köprü aracılığıyla bağlantı kuran zincir, fonların her iki taraf arasında taşınabilmesine olanak sağlar.

Yan zincirler, Ethereum dApp’lerini EVM (Ethereum Sanal Makinesi) uyumluluğu sayesinde basitçe destekleyebilir. Farklı konsensüs algoritmasına sahip zincirler Ethereum ile yakın güvenlik seviyesine sahip olamaz. İyimser toplamalar ve sıfır bilgi toplamaları Ethereum’un güvenliğinden doğrudan yararlanırken yan zincirlerin böyle bir şey yapma şansı yoktur.

Arbitrum (ARB) Nedir?

Arbitrum’un, ikisi de Ethereum ana zinciri üzerinde çalışan iki adet halka açık, merkeziyetsiz zinciri vardır:

Arbitrum Nova, Nitro ile oluşturulan bir blok zinciridir. Genellikle sosyal, oyun, NFT ve benzeri dApp’ler için özellikle oluşturulan bu zincir, yüksek hacimli işlemlerde bile ekstra düşük işlem ücretleri gerektirir. Bir iyimser toplama modeli olmayan AnyTrust modeli kullanan zincir, Veri Kullanılabilirliği Komitesi (DAC) isimli sabit izinli kuruluşlar tarafından yönetilir.

Arbitrum One, iyimser toplama zinciridir. Nitro teknoloji yığını ile geliştirilip iyileştirilen zincir, Ethereum uyumluluğu sağlar, basit koda sahiptir ve düşük ücretlidir.

Arbitrum köprüsü sayesinde fonlar Arbitrum Nova ve Arbitrum One arasında aktarılabilir. ARB token lansmanı öncesinde ağı kullanan kullanıcılar, airdrop ile ödüllendirildiler.

Arbitrum’un Avantaj ve Dezavantajları

Artılar

• Arbitrum Nitro’nun kodları WASM’ye derlenebilir. Bu, Ethereum Sanal Makinesi’ne oldukça yakın bir sistemdir.
• Katman 2 düğümlerinin çalıştırılması için özel donanıma gereksinim yoktur.
• İşlemler Ethereum ana ağında gerçekleştirilir. Bu yüzden Ethereum’un güvenliği, şeffaflığı ve merkeziyetsizliği doğrudan Arbitrum tarafından kullanılabilir.
• Akıllı sözleşmeler ve dApp’ler doğrudan Arbitrum’a taşınabilir.

Eksiler

Arbitrum Nova zinciri izin gerektirmeyen bir zincir değildir. Ethereum’un merkeziyetsizliğini taşımaz. Kullanıcıların işlemleri Ethereum ana ağına belirli öncelik sıralamalarıyla gönderilir.

Optimism (OP) Nedir?

Optimism, isminden de anlaşılacağı gibi iyimser toplamalar kullanan bir Layer 2 ölçeklendirme protokolüdür. Ethereum’un merkeziyetsizliğini ve güvenliğini paylaşan Optimism, düşük işlem ücretleri ve hızlı işlemler için geliştirildi. Bu zincirin tasarım felsefesi dört temele oturtuldu:

• Sadelik
• Pragmatizm
• Sürdürülebilirlik
• İyimserlik

Arbitrum gibi Optimism de token lansmanından önce ağı halihazırda kullananlara güçlü bir airdrop yapmıştır. ERC-20 tokenı OP, ağın yönetişimini sağlamak için kullanılır.

Optimism’in Avantaj ve Dezavantajları

Artılar

• Layer 2 düğümlerinin çalıştırılması için özel donanıma gereksinim yoktur.
• İşlemler Ethereum ana ağında gerçekleştirilir. Bu yüzden Ethereum’un güvenliği, şeffaflığı ve merkeziyetsizliği doğrudan Optimism tarafından kullanılabilir.
• EVM uyumluluğu sayesinde akıllı sözleşmeler ve dApp’ler doğrudan Optimism’e taşınabilir.

Eksiler

• İşlem sırası, rollup operatörlerine göre farklılaşabilir.
• İşlemlerin kesinleşmesi 7 gün sürer. Optimistik bir yapıda bu 7 gün içinde potansiyel dolandırıcılık iddialarının sunulması gerekir.
• Tüm işlem verileri zincir üzerinde yayınlanır. Bilgi kanıtı vardır. Bu yüzden işlem ücretleri diğer Layer 2 çözümlerine kıyasla daha yüksektir.

Teknik Özellikler

Arbitrum, 15.000 TPS kapasitesine sahip olup işlemleri 2 saniyede bitirebilmektedir. Optimism ise 7.000 TPS ve 5 saniyelik işlem hızı vadediyor.

Arbitrum işlem ücretleri $0,001 – $0,003 arasında değişirken, Optimism’de maliyetler $0,005 – $0,01 arasındadır.

Yönetişim

Arbitrum, ARB token ile yönetilir. Optimism’de ise OP token kullanılır. Her ikisi de ağın gelişimine katılımı ve oylamayı sağlar.

Gelecek Vizyonu

Ölçeklenebilirlik kapasitelerini daha da artıracakları öngörülmektedir. Ethereum 2.0’ın tamamlanmasıyla beraber ana ağa entegre olarak varsıllıklarını artırabileceklerdir. Ayrıca farklı sektörlere yönelik uygulamalarıyla ön plana çıkacaklardır.

Kullanım Senaryoları

DeFi: Hem Arbitrum hem de Optimism üzerinde çok sayıda DeFi protokolü mevcuttur: Uniswap, Aave, Curve vb.

NFT: Platformlar hem Ethereum hem de kendi ekosistemlerindeki NFT’lere destek vermektedir. OpenSea benzeri pazarlar aktiftir.

Oyun Sektörü: Blok zinciri oyunları için avantaj sağlamaktalar. Düşük ücret ve yüksek hız sayesinde oyunlar bu zincirlerde git gide yaygınlaşacaklardır.

Dijital Dönüşüm: Blok zinciri tabanlı dijital kimlik, depo ve lojistik uygulamalarının önü açılacaktır.

DeFi Uygulamaları

Arbitrum ve Optimism üzerinde pek çok tanınmış merkezsiz finans uygulaması bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri:

Uniswap: Hem Arbitrum hem de Optimism üzerinde kullanıcılar tokenlarını değiştirebilmektedir.

Aave: Merkezsiz borç/kredi platformu Aave da iki zincir üzerinde mevcuttur.

Curve: Stablecoin çiftleri için likidite sağlayan Curve, özellikle Arbitrum üzerinde yoğun kullanılmaktadır.

GMX: Bitişik borsa servisi GMX, Arbitrum’un en büyük TVL’li projelerinden birisi olmuştur.

DeFiKingdoms: Oyunlaştırılmış finans uygulaması DeFiKingdoms, yalnızca Optimism üzerinde kullanılabilir.

Özellikle TVL bakımından Arbitrum, Optimism’i geride bırakan DeFi ekosistemine sahiptir. Ancak her iki zincir de gelişmeye açık potansiyele sahiptir.

NFT Pazarı

NFT pazarları da Arbitrum ve Optimism’de yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlar arasında en önemlileri:

OpenSea: En büyük NFT pazarı OpenSea, hem Arbitrum hem Optimism üzerinde kullanıma açıktır.

Lazy Lions: Animasyonlu aslan NFT’leri üreten Lazy Lions, yalnızca Optimism üzerinde faaliyet göstermektedir.

MyCryptoHeroes: Blok zinciri oyunu için kullanılan NFT’ler MyCryptoHeroes’te satılmaktadır.

Artion: Sanat eserlerinin tokenize edildiği Artion galerisi Arbitrum üzerinde hizmet vermektedir.

NFT pazarı da zamanla bu Layer 2 zincirlerinde daha da yaygınlaşacak gibi gözükmektedir. Açık platformlar sayesinde farklı uygulamalar entegre olabilmektedir.

Farklı Sektör Uygulamaları

Layer 2 çözümleri farklı sektörlere de adapte edilmeye başlanmıştır:

Dijital varlıklar: Arazi, konut ve diğer varlıkların blok zinciri üzerinde tescili.

Sanal gerçeklik: VR/AR uygulamaları için blok zinciri entegrasyonu.

Lojistik: Ürün takibi ve dağıtım zinciri yönetimi.

Eğitim: Blok zinciri temelli dijital diploma ve sertifika yayıncılığı.

Farklı sektör uygulamaları bu zincirlerin gelecekte daha fazla benimsenmesini sağlayacaktır.

Kullanıcı Deneyimi

Kullanım kolaylığı, kullanıcı arayüzü, destek sağlama bakımından gelişime açıktırlar. MetaMask, Rainbow gibi cüzdanlarla entegrasyonları sağlanmıştır.

Güvenlik

Ethereum güvenliğinden faydalanmalarına rağmen saldırı ve sızmalara karşı aktif savunma gerektirir. Güncellemeler ile risk azaltılır.

Geliştirici Deneyimi

Arbitrum, farklı programlama dillerinin desteklenmesi sayesinde geliştiricilere daha fazla esneklik sunmaktadır. Bununla birlikte Solidity her iki platformda da kolaylıkla kullanılabilir.

Gelecekteki Gelişim Beklentileri

Her iki proje de ölçek kapasitelerini genişletmeye ve yeni uygulamaları desteklemeye devam edeceklerdir. Ethereum 2.0 zamanlanırsa onunla daha yakın entegrasyonlar geliştirebileceklerdir.

Ethereum 2.0 Sonrasında Ölçeklendirme Çözümleri Ne Olacak?

Ethereum 2.0, varılması zor ve uzun bir yolculuktur. Başlangıcından sonuna kadar The Merge gibi birçok yükseltmeyi temsil eder. Adım adım ilerlenen bu yolda uzun bir süre daha katman 2 uygulamaları gerekecek. Farklı aşamalardaki birçok farklı yükseltme ile Ethereum kitlesel benimsenme için ölçeklenebilmeye ulaşabilecek. Bu süre gelene kadar Ethereum mainnet hala çok yüksek verimi kaldıramıyor ve ücretler hala zincir dışı çözümlerden daha yüksek.

Ölçeklendirme çözümlerinden her biri farklı avantajlara sahip. Bu çözümlerden elde edilebilecek en iyi fayda, hepsinin EVM uyumluluğu sayesinde Ethereum dApp’lerini çalıştırabilmesidir. Örnek olarak Ethereum ağındaki en büyük DEX olan Uniswap, birçok L2 üzerinde aynı anda çalışmaktadır. Dolayısıyla Ethereum 2.0 hedefi gerçekleştiğinde de bu blok zincirleri kendi yetenekleriyle çalışmayı sürdürecek, Ethereum ile birlikte aynı anda var olabilecektir.

Yönetişim kripto parası en son piyasaya sürülen Arbitrum One (ARB), en eski ve en yüksek pazar payına sahip Polygon’u (MATIC) TVL’de (toplam kilitli değer) geride bıraktı. İçinde en az 1 milyon dolar kilitli değer olan DeFi projesi sayısında da Arbitrum açık ara önde.

Hem Arbitrum hem de Optimism’in on binlerce TPS iddiası olsa da henüz hiçbiri bu sayılara ulaşmadı. Uzun süreli kripto kışı, DeFi projelerinin ve blok zinciri dApp’lerinin kullanım sayısında azalmayı da beraberinde getirdi. İlerleyen dönemlerde bu katman 2 zincirlerinin performanslarını daha zor şartlarda değerlendirebileceğiz.

Son Düşünceler: Arbitrum mu Daha İyi, Optimism mi?

İkisi de benzer ama farklı ölçeklendirme teknolojileri kullanan bu iki protokolün kullanım amacına göre değişecek şekilde avantaj ve dezavantajları var. Bu yüzden birini diğerinin önüne koymak zor. Ancak Arbitrum, yüksek pazar payı ve blok zinciri topluluklarından gördüğü ilgi ile kendini diğerlerinin bir adım önüne taşımış durumda görünüyor. Tüm L2 ölçeklendirme çözümleri arasında Arbitrum, en fazla sayıda büyük DeFi projesine ev sahipliği yapıyor. Yani Ethereum projelerinin çoğu genişlemesini Arbitrum’a doğru yapmayı tercih etmiş.

Söz konusu durum NFT ise her iki zincir de henüz vasat durumda. Bu yüzden eğer bir NFT projeniz varsa veya NFT satın almayı planlıyorsanız öncelikle Ethereum ve Polygon’a göz atmanız daha mantıklı olur. Herhangi bir zincire bağlı kalmanıza gerek yok, farklı ihtiyaçlarınız için farklı teknolojileri kullanmaktan ve fonlarınızı güvende tutmak için özen göstermekten zarar gelmez.

---

Feragat: Sunulan bilgiler piyasa koşullarına tabidir ve yazarın kendi görüşünü içermektedir. Kripto para birimlerine yatırım yapmadan ve yukarıdaki bilgileri takip etmeden önce lütfen “kendi” piyasa araştırmanızı yapın. Ne yazar ne de yayın (btcmagazin.com) mali kayıplarınız için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.

Bizi twitter, telegram, instagram ve linkedin kanallarımızdan takip edebilirsiniz.