dApp Nedir? Merkeziyetsiz Uygulama Ne Anlama Gelir?

İnternet 2010’ların başından beri yüksek derecede merkezileşmeyi temsil eden Web 2.0 teknolojisinin tam hakimiyeti altına girdi. Yani aslında yüklediğimiz ve kullandığımız tüm uygulama ve platformların nasıl görüneceği ve nasıl hizmet vereceği belirli paydaş grubu tarafından belirleniyor. Uygulamalar kullanıcılardan belirli verileri topluyor, bunları işliyor, ilgilendiğimiz konular hakkında birkaç reklam sağlayıcıdan birine reklam veren işletmelerin reklamlarını görüyoruz. Bu tam bir kısır döngü.

Bu kısır döngüye çözüm yine Web 3.0 teknolojilerinden merkeziyetsiz uygulamalar ile bulunuyor.

Merkeziyetsiz Uygulama Nedir?

dApp olarak kısaltılan merkeziyetsiz uygulamalar (decentralized apps), Web 2.0’ın paydaş grubundan bağımsız olarak merkeziyetsiz bir şekilde yönetilmeye dayanıyor. Merkezi uygulamalar bir şirket tarafından yönetilir ve sahiplenilirken büyük ihtimalle bir sunucuda veya sunucu kümesi üzerinde çalıştırılır. Merkezi uygulamaların çalışma prensibi, uygulamayı indirip, yükleyip, belirli sunucuya bağlanarak çalıştırmaktır.

Uygulamanın hangi sunucuda barındırıldığı, kim tarafından yönetildiği ve kimin kurallarının geçerli olduğu bellidir. Bu sunucu bir saldırı alırsa uygulama çalışmayı durduracak ve bir süreliğine veya sonsuza kadar işlevselliğini kaybedecektir. Netflix, Facebook, Amazon, WhatsApp, Steam, Twitter ve çok bilinen daha fazla yüz binlerce uygulama merkezi uygulamalara örnek olarak verilebilir.

Web 3.0 ile Web 2.0 Teknolojileri Arasındaki Fark

Aslında merkezi uygulamalar merkeziyetsiz uygulamalara kıyasla belirli avantajlara sahip olabilir. Eğer uygulamanın geliştiricisi veya sahibiyseniz, uygulamanın nasıl kullanılacağı, ne tür ve ne sıklıkla reklamlar gösterileceği ve gelir konusunda tam hakimiyete sahip olabilirsiniz. Merkezi uygulamalar aynı anda milyonlarca kullanıcının trafiğini kaldırabilecek büyüklükte bant genişliğine sahiptir.

Merkezi uygulamalar kullanıcıların telefonlarındaki App Store veya Google Play Store gibi uygulamalar aracılığıyla yüklenebilir ve yine bu uygulamalar aracılığıyla güncelleme yapılabilir. Bir geliştirici için merkezi uygulamalar bu tarz avantajlar sağlar.

Ancak bir sistem hatası ile karşılaşıldığında, bir kod dizisi yanlış yazıldığında veya bir siber korsan sunucuya istismar saldırısı düzenlediğinde sorun çözülene kadar hiçbir kullanıcı uygulamaya erişim sağlayamayacaktır. Merkezi sunucular kolay ulaşılabilen şeyler olduğu için muhtemelen çok yüksek siber güvenlik maliyetleri ile karşı karşıya kalınacaktır.

dApp’ler Nasıl Çözüm Sunar?

Bu içeriği tarafsız olarak oluşturduğumuz için merkezi uygulamaların avantajlarını açıkça sunduk. Şimdi ise basitçe dApp olarak da adlandırılan merkeziyetsiz uygulamalara göz atalım. P2P yani bir eşler arası ağda veya blok zincirleri üzerinde çalışan bu dijital uygulamalar, aynı anda binlerce farklı noktada dosya barındırabilir. P2P ağlara kullanıcıların hem dosya indirdiği hem de bilgisayarındaki dosyaları ağdakilerle paylaştığı uTorrent ağını dahil edebiliriz.

uTorrent, LimeWire ve benzeri uygulamalar Web 2.0 döneminden önce bile vardı. Ama sadece kendi ağları içinde çalışan izole uygulamalardı.

Blok zincirleri üzerinde çalışan dApp’lerde ise kullanıcı uygulamayı indirmek yerine kaynak kodlarını veya akıllı sözleşmeyi indirir. Bu sırada basit bir akıllı sözleşme imzalayan kullanıcı, uygulama ekosistemine belirli bir miktar kripto ödemesi yapar. Uygulamanın verileri binlerce farklı düğümde barındırılır. dApp’ler, Ethereum, BNB Smart Chain, Cardano, Solana, Avalanche, Polkadot ve Polygon gibi akıllı sözleşme platformlarında oluşturulabilir.

Blok Zinciri Teknolojisine Dayalı İnternet Çağı

Birçok akıllı sözleşme platformu yeni dApp’ler geliştirmek için çeşitli SDK’lar ve farklı araçlar sağlayarak geliştiricilere esneklik sağlar. Herhangi bir endüstriye dayalı dApp geliştirip hızlıca dağıtmak için Ethereum gibi akıllı sözleşme platformlarını kullanabilirsiniz. Oyunlar, bankalar, DeFi, e-ticaret, sosyal ağlar ve merkezi uygulamaların hizmetine başvurduğumuz diğer tüm endüstrilerde merkeziyetsiz uygulama oluşturulabilir.

dApp Kullanım Alanları

Merkeziyetsiz uygulamaların kullanım alanları yaygın olsa da belirli kategorilerde yığılmalar vardır. Örnek vermek gerekirse:

Oyunlar

Oyun dApp’leri, oyuncuların birbirleriyle rekabet etmesini sağlar. Oyun dApp’lerine yatırım yapan bir işletme olarak, benzer oyunların içeriğini tanıtarak veya sponsorluk yaparak gelir elde edebilirsiniz.

DeFi

DeFi uygulamaları, kullanıcılarına bir pazar payı karşılığında ticareti yapma olanağı sunar. Yatırımcılar da borsada yer alan işlem çiftlerine likidite sağlayarak her işlem için önceden belirlenmiş bir miktar pay alırlar.  Bu yaklaşım, yatırımcılara ve dApp’i oluşturan geliştiricilere muazzam bir gelir getiriyor.

NFT pazar yerleri

Blockchain destekli uygulamalar hakkında konuşurken pazar yerlerini es geçemeyiz. Popüler kripto trendlerinin bir parçası olarak NFT pazar yerleri, kullanıcıların NFT satmasına, satın almasına ve hatta oluşturmasına olanak tanır. İşletmeniz benzer bir süreci içeriyorsa, NFT’lerin toplam gelirine katkıda bulunmak için işlem ücreti modelini kullanabilirsiniz.

Sosyal ağlar

dApp’ler Steem gibi sosyal ağlarda da kullanılıyor. Steem, kendi özel blok zincirinde çalışan ve kullanıcılara gönderileri karşılığında yerel kripto para birimi STEEM ile ödeme yapan ve diğer kullanıcılarla etkileşime girmeyi sağlayan bir sosyal ağdır. Bunu bir blok zincirindeki Twitter gibi düşünün, ancak verileriniz her zaman şifrelenir ve uygulamayı kullandığınız için size ödeme yapılır. Hala erken aşamada bir hizmet olmasına rağmen, Steem, reklam odaklı olmaması nedeniyle de önemli bir hype kazandı.

Diğer kategoriler ise şöyle sıralanabilir:

• Borsalar
• Bahis
• İletişim
• Sağlık hizmetleri

dApp’ler blok zincirine dayalı merkeziyetsiz yönetime sahip uygulamalar olduğu için değiştirilemez ve kurcalanamaz veriler oluşturabilirler. Örneğin Publish0x isimli sosyal ağda paylaştığınız bir gönderiyi ne siz değiştirebilirsiniz ne de platformu yönetmekle sorumlu herhangi birisi.

Öte yandan Axie Infinity, Mobox, Decentraland, The Sandbox gibi çok bilindik blok zinciri oyunlarının her biri de birer dApp’tir.

dApp’ler Kripto Para Mıdır?

Herhangi bir dApp tam anlamıyla bir kripto para değildir. dApp’lerin çalışma mantığı merkezi uygulamalarla aynıdır. dApp’lerin farkı açık kaynaklı olması, merkeziyetsiz sunucularda barınması, her işlemin kayıtlı tutulması ve herhangi bir otorite tarafından müdahale edilememesidir.

dApp’ler, blok zinciri ile köprü görevi gören Web 3.0 cüzdanları aracılığıyla kullanılır. Cüzdan, blok zinciri ile iletişim kurarken HTTPS protokolünü değil, akıllı sözleşmeleri ve blok zinciri şifreleme anahtarlarını kullanır.

Merkeziyetsiz ağlarda akıllı sözleşmeler vardır ve imzalanan sözleşmelerdeki veriler değiştirilemez. Kişiler veya şirketler yerine akıllı sözleşmelerle yönetilen dApp’ler, istismara ve yararına kullanmaya kapalıdır. Bu aynı zamanda akıllı sözleşmelerin iyi programlanması ve her açığa karşı test edilip denetlenmesi gerektiği anlamına gelir.

Merkeziyetsiz Uygulamaların Artıları ve Eksileri

Uygulamanızda neye ihtiyacınız olduğuna bağlı olarak, merkeziyetsiz uygulamaların kesinlikle birçok faydası vardır.

• Tek bir sunucu olmadığı için, sunucunun çökmesi durumunda kullanıcılar uygulamaya erişimi kaybetmeyecektir.
• Merkezi bir depolama olmadığı için, bir veri sızıntısı veya bilgisayar korsanlığı girişimi durumunda kullanıcı verileri tehlikeye atılmayacaktır.
• Blok zinciri veya diğer dağıtılmış defter teknolojilerine dayalı merkeziyetsiz sistemler, merkezi sunuculara dayalı sistemlerde bulunan tek hata noktası sorununu ortadan kaldırır.
• Blok zinciri, kendini kötü niyetli saldırılara karşı dirençli kılan sağlam fikir birliği mekanizmalarına sahiptir.

Ancak, dApp’lerin birkaç dezavantajı da vardır.

• Hedef kitleniz daha küçüktür çünkü kripto paralar ve blok zinciri henüz ana akım teknolojiler değildir.
• dApp işlemleri genellikle merkezi işlemden daha yavaş ve daha pahalı olduğundan, kısa vadede insanları dApp’inize çekmeniz zor olabilir.
• Merkezi bir dağıtım olmadığından, kullanıcı cihazlarındaki hataları düzeltmek veya yazılımı güncellemek çok daha zordur.

Tüm dApp’lerin esasen açık kaynaklı olması, geliştiricilerin birbirlerinin çalışmalarını geliştirmelerine, yeni uygulama ve hizmet türleri oluşturmak için farklı projelerden farklı öğeleri birleştirmelerine ve yeni uygulamalar yaratmalarına olanak tanır. Bu, yeniliği teşvik eder ve alanın heyecan verici ve genellikle beklenmedik şekillerde büyümesine ve gelişmesine izin verir.

DApp’lerin Ölçeklenebilirliği

Diğer blok zinciri uygulamalarında olduğu gibi dApp’lerin doğasında bulunan temel riskler, ağların hala saldırılara karşı savunmasız olduğu gerçeğinde yatmaktadır. Ayrıca, şu anda ağlar çok sayıda kullanıcıyı destekleyecek  şekilde ölçeklenemedi.

Örneğin, Sunflower Farm’ı ele alalım. Blok zinciri teknolojisine dayalı oyunlardan biri olan Sunflower Farms 2022’de piyasaya sürüldüğünde Polygon blok zincirindeki oyun yüz binlerce kişi birden fazla cüzdanla katıldı. Ardından hem oyun hem de Polygon ağı tıkanıklık yaşayarak birkaç saat boyunca neredeyse kullanılamaz hale geldi.

Nasıl dApp Geliştirilir?

dApp geliştirmenin en kolay yolu Cosmos gibi protokollerdir. Bu platform yenilikçi çözümler üretmek için oluşturulduğundan, herhangi bir geliştiricinin fikri için maksimum düzeyde uyarlanabilir teknolojiler içerir.

Merkeziyetsiz bir uygulamanın nasıl oluşturulacağına ilişkin adım adım genel öneriler sunabiliriz.

• Akıllı bir sözleşme oluşturun (herhangi bir dApp’nin temelidir)
• Ön uçla ilgilenin (kullanıcılarınız blok zinciri teknolojisi konusunda bilgili olsalar bile, yalnızca yeni tüketicileri çekmek için değil aynı zamanda eski tüketicileri de elde tutmak için UI/UX üzerinde çalışmanız gerekir)
• Arka uç merkezileştirilmelidir (dApp birçok ekstra özellik sağlayabileceği için burada dApp’in doğrudan rakibine dönmek zorunda kalıyoruz)
• Kapsamlı test yapın (daha önce belirtildiği gibi, bir uygulama yayına girdikten sonra kodda değişiklik yapmak neredeyse imkansızdır, bu nedenle bu tür uygulamaların test edilmesi, standart uygulamalardan çok daha dikkatli yapılmalıdır)
• Dağıtım ve destek (dApp’i her zamanki App Store ve Google Play’e yükleyin ve zaman zaman kullanıcı arayüzünü güncellemeyi unutmayın)

Profesyoneller olmadan kolayca dApp oluşturup dağıtamazsınız çünkü bir dapp oluşturmanın yanı sıra, kullanılabilirlikleri ile kullanıcıları cezbedecek harici kullanıcı arayüzleriyle etkileşimleri de göz önünde bulundurmanız gerekir. Aynı zamanda, karşılaştırılabilir analitik ve sunucu sisteminden oluşan bir ekosistem oluşturmalısınız.

Merkeziyetsizlik İşletmeler için Neden Önemlidir?

İşletmeniz için dijital bir ürün veya hizmet oluştururken göz önünde bulundurmanız gereken üç ana ağ mimarisi vardır: merkezi, dağıtılmış ve merkeziyetsiz. dApp’ler, işletmelere kendi dijital varlıklarını ve verilerini yönetme yeteneği veren bir çözüm olarak geliştirilmiştir.

Merkeziyetsiz dApp İle Nasıl Para Kazanılır?

dApp’ler, normal iş uygulamaları için standart para kazanma stratejilerini takip etmez, bunun yerine para kazanma stratejileri için token lansmana faaliyetlerine, ilk token tekliflerine (ICO), bağışlara ve işlem ücretlerine güvenirler. Bu gelir kaynakları nelerdir bir bakalım.

dApp ile nasıl para kazanılır sorusunun cevabı startupları ve işletmeleri doğrudan ilgilendiriyor. Aşağıdakiler, dApp’lere sahip işletmeler için benzersiz gelir kazanma modelleridir:

Dijital ürünler yaratmak

Ethereum uygulamalarının bu para kazanma modelini kullanarak nasıl para kazandığının en büyük örneklerinden biri Bored Ape Yacht Club’da görülebilir.

BAYC’nin yaptığı şey, sıkılan maymunlar geliştirip bunları koleksiyonluk olarak saklamaları için koleksiyonerlere satmalarıydı. Maymunları işlevsel, benzersiz ve viral bir trend haline getirerek, kullanıcıları paralarının dijital görüntülere çekmeyi başardılar.

Reklamlar

Hala çok yeni ve daha az kullanılan bir blok zinciri iş ve para kazanma modeli olsa da, reklamlar aslında merkeziyetsiz uygulama geliştirerek nasıl para kazanılır sorusuna cevap olarak bir yer buluyor. Bu nedenle reklamları dApp para kazanma stratejileri listenize eklemeyi düşünmelisiniz.

Premium Üyelik

Örneğin bir oyun uygulaması premium üyelik modeli ekleyebilir ve oyunculara, para kazanmak için ve dApp oyunlarını oynamak için kripto para kullanarak premium işlevsellik satın alarak oyun deneyimlerini yükseltme şansı sunabilirsiniz.

Kitle satışı ve token lansmanı

Dikkate alınması gereken en önemli dApp iş ve gelir modeli, bir projeyi kitlesel satış yoluyla başlatmak ve bir kripto parayla desteklemektir. Yukarıda kripto para kullanarak premieum işlevsellik satmaktan bahsettik.

Bir ICO yapmayı planlıyorsanız, aşağıdaki hususları göz önünde bulundurmalısınız:

• Merkeziyetsiz uygulamanızın temel işlevi,
• Blok zinciri ağı ile bağlantı,
• Token sahiplerine dağıtılan kar.

İşlem ücretleri

dApp ile para kazanabilir miyim sorusuna bir başka cevap da, tüm dApp para kazanma kılavuzlarında bulacağınız işlem ücretleri modelidir. Kullanıcıları hizmetinizden faydalanırken ücretlendirmek, dApp geliştirerek para kazanmanın en karlı yollarından biri olabilir.

dApp ile para kazanmak için en popüler yollardan biri olan işlem ücretleri şu şekilde çalışır:

• Bir kişi platformunuz aracılığıyla başka bir kişiden bir şey satın alır,
• Servis sağlayıcı olarak tutarın belirli yüzdesi size gelir,
• Kalan kısım ürünü satan kişiye gider.

Buradaki önemli şey, işlem ücretlerinin yüzde kaçının belirleneceğini bilmektir. Yüksek bir miktar tahsis ederseniz, birisi sonunda akıllı sözleşmenizi kopyalayacak ve daha az işlem ücreti ile kendi versiyonunu sunacaktır.

Abonelik

İşlevin yalnızca aboneler veya premium üyeler tarafından çalıştırıldığından emin olmak için sözleşmeye kolayca bir üyelik veya abonelik öğesi ekleyebilirsiniz. Bir aboneliğin zaman çerçevesi şöyle olabilir:

Kullanıma dayalı: Kullanıcıların yalnızca belirli defa işlevi kullanabilir,

Zamana dayalı: Kullanıcılar belirli süre boyunca bir işlevi kullanabilir.

Bağışlar

dApp projeniz bir dünya sorununu çözmek veya bir sosyal amaç etrafında işlemek için çıktıysa, uygulamanıza veya web sitenize bir bağış düğmesi koyabilir ve hatta bağlantısını bağış yapmaları için sosyal girişimcilere iletebilirsiniz.

Affiliate marketing

E-ticaret uygulamalarının başarısının arkasında olduğu kanıtlanmış olan affiliate marketing, blok zinciri tabanlı merkeziyetsiz uygulamalarla para kazanmak için de dikkate alınabilir. Aslında bugün internette size tanıtım yapmak için web sitelerine bir bağlantı veren bir dizi block zinciri destekli platform var.

Bunlar, dApp geliştirmenizden maksimum gelir elde etmek için ileriye bakabileceğiniz etkili merkeziyetsiz uygulama iş modeli ve stratejisiydi.

DApp’lerin geleceği

Büyük olasılıkla gelecekteki milyonlarca kripto kullanıcısı, kripto paraları çok sevdikleri için değil, blok zinciri tabanlı bir sosyal ağ, tarayıcı ve oyunları kullanmak istedikleri için dApp alanına girecek ve bu uygulamalar yalnızca blok zinciri teknolojisini kullanmayı gerektiriyor.

Özetle, dApp’ler hala ilk günlerinde ve verilerimizin nasıl kullanıldığını ve çevrimiçi olarak nasıl para kazanabileceğimizi ve kullanabileceğimizi yeniden tanımladıkları için mevcut uygulamaların ve çevrimiçi hizmetlerin bir sonraki aşaması dApp’ler olacak.

Son Düşünceler

Merkeziyetsiz uygulamalar dünya çapında 120 milyondan fazla kullanıcıya hizmet ediyor, ancak çok daha fazla kullanıcı merkezi uygulamaları indiriyor. Ancak herkes dApp’leri kabul etmeye hazır değil. Bununla birlikte, teknoloji geliştikçe, daha fazla yeni fırsat açıldığında, dApp’ler ve merkezi uygulamalar ve Web 2.0’dan Web 3.0’a geçişte en büyük rekabet ortamına sahne olabilirler.

---

Feragat: Sunulan bilgiler piyasa koşullarına tabidir ve yazarın kendi görüşünü içermektedir. Kripto para birimlerine yatırım yapmadan ve yukarıdaki bilgileri takip etmeden önce lütfen “kendi” piyasa araştırmanızı yapın. Ne yazar ne de yayın (btcmagazin.com) mali kayıplarınız için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.

Bizi twitter, telegram, instagram ve linkedin kanallarımızdan takip edebilirsiniz.