DeFi vs Geleneksel Finans – Merkeziyetsiz Finans ile TradFi Karşılaştırması
DeFi nedir? Geleneksel Finans ile DeFi’nin arasındaki farklar nelerdir? Merkeziyetsiz Finans ile TradFi’yi sizler için karşılaştırdık.
Kripto paralarla veya blok zinciri teknolojisi ile ilgilendiyseniz merkeziyetsiz finans, yani DeFi hakkında da bilgi sahibi olabilirsiniz. Geleneksel finansa karşı daha güvenli (henüz soru işareti olsa da), daha uygun fiyatlı ve kullanışlı bir alternatif olan DeFi, geleceğin finans teknolojileri paradigmasını baştan oluşturuyor.
DeFi Nedir?
Merkeziyetsiz finans (decentralized finance), kullanıcıların dijital varlıklarını aracılara güvenmek zorunda olmadan tutmaları ve ticaret yapmaları için eşler arası bir alan sağlayan, blok zinciri teknolojisinden yararlanan nispeten yeni bir kavramdır. Blok zinciri ile işlemler ucuz, şeffaf ve internet bağlantısı olan herkes için mümkün hale gelmiştir.
DeFi’nin sürekli çalışabilmesini sağlayan dört ana başlık vardır. Bunlar,
- Yönetişim tokenları,
- Akıllı sözleşmeler,
- DeFi protokolleri,
- Merkeziyetsiz uygulamalar (dApp’ler)
olarak sınıflandırılırlar. Hepsini ayrı başlıklar altında kısaca inceleyebiliriz.
Yönetişim Tokenları
DeFi projeleri, kullanıcılara hak ve yetki vermek için yönetişim tokenlarını kullanırlar. Örneğin dünyanın en büyük merkeziyetsiz kripto para borsası Uniswap, UNI yönetişim tokenını kullanır. Bu tokenları tutan kullanıcılar, platformun operasyonları, protokolleri ve teşvikleri gibi konularda oy hakkına sahip olur. Yönetişim tokenlarının fiyatı ve piyasa değeri, platformun başarısına bağlı olarak değişmektedir.
Akıllı Sözleşmeler
Akıllı sözleşmeler, blok zinciri üzerindeki işlemleri belirli algoritmalara bağlı olarak insan müdahalesi dışında doğrulamak ve yürütmek için kodlanmış yazılımlardır. Doğru kodlanan ve denetimi yapılan akıllı sözleşmeler değiştirilemez ve istismar edilemez.
DeFi Protokolleri
DeFi protokolleri, akıllı sözleşmeleri gruplandırarak belirli görevleri yürütebilir ve gerçek dünyadaki durumlarla uyum sağlayabilirler.
dApp’ler
Protokollerle ve akıllı sözleşmelerle basit kullanıcı ara yüzü yardımıyla etkileşime girmek için oluşturulan merkeziyetsiz uygulamalara dApp denir. dApp’ler, blok zinciri üzerinde barındırılır.
Gerçek Hayattaki DeFi Kullanım Alanları
Blok zinciri kullanıcılarının son yıllarda hayatlarında büyük bir değişime sebep olan DeFi teknolojisi, finansal ekosistemde aşağıdakiler gibi yerler edinmiştir:
Verim Çiftçiliği
Kripto para teşvikleri almak ve hatta pasif gelir kazanmak isteyen kişi ve kurumlar, merkeziyetsiz kripto para borsalarına istedikleri işlem çiftleri arasında likidite sağlayabilirler. Bu, o işlem çiftinde yapılan her işlemin ücretinden pay almayı ve platformun yönetişim tokenı ile teşvik edilmeyi içeren bir finans ürünüdür.
Stablecoinler
Stablecoin’ler, dollar ve euro gibi fiat para birimleri ile sabit fiyata sahip olmaları için geliştirilen kripto paralardır. Stablecoin’ler, piyasa volatilitesinden korunma yöntemi olarak kullanıldıkları gibi DeFi uygulamalarında fiat para gibi de kullanılırlar. Bir rezerv tutmayan ve algoritmik olarak desteklenen stablecoin’ler olduğu gibi emtia destekli paralar, fiat destekli paralar ve kripto destekli paralar da vardır.
Türev Ticareti
Türev ticareti, vadeli işlemler, opsiyonlar ve teminatlandırılmış krediler gibi temel varlıkların performanslarından yararlanmak için akıllı sözleşmelerin kullanılmasını içerir.
Merkeziyetsiz Borsalar (DEX’ler)
DEX’ler, en yaygın DeFi uygulamalarıdır. Kullanıcılar bir kripto para ile bir diğerini makul fiyattan basitçe takas etmek için bu eşler arası pazarı kullanabilirler.
Borç Verme Platformları
Merkeziyetsiz finans, herkesin akıllı sözleşmeler ve teminatlandırmalar yardımıyla borç verebileceği ve borç alabileceği eşler arası bir ortam oluşturmuştur. Varlıklarını ödünç vererek faiz kazanmak isteyen kullanıcılar, borç alanların yeterli teminat sağlayarak dahil olduğu borç verme havuzlarına fon sağlayabilirler.
Tahmin Piyasaları
DeFi tahmin piyasaları, kullanıcıların spor müsabakaları veya finansal ürün fiyatları gibi şeylerin gelecekteki değerlerine karşılık bahis yapabilmesini sağlayan piyasalardır.
Gelenksel Finans ile DeFi Arasındaki Farklar
Geleneksel finansın sundukları, DeFi’nin bu konudaki potansiyeli ve merkeziyetsiz finans platformlarını kullanmanın gerçekten gerekli olup olmadığını anlamaya yardımcı olmak için birkaç alt başlık halinde iki finans sistemini tartışacağız.
Süreçler ve Aracılar
DeFi ile geleneksel finans arasındaki en büyük fark, en başta da bahsettiğimiz ve hatta DeFi’nin merkeziyetsiz finans ismini almasında da bizzat katkı sağlayan, sürece aracıların dahil olmaması fikridir. Bankacılık sistemi, paranın doğrudan birden fazla aracı ile münasebet içinde olmasını gerektirir. Bunun içinde devlet, banka, banka memuru ve diğer bankanın memuru gibi birçok farklı taraf olabilir.
Ayrıca özellikle yurt dışına yapılan para transferlerinde işlemi uzatan manuel süreçler mevcuttur. DeFi platformları ise aracıları ortadan kaldırıp bunun yerine otomatik olarak çalışan akıllı sözleşmeleri eklemiştir. Bu, herhangi bir transfer veya DeFi işlemi için birkaç saniye ila birkaç dakika arasında bir sürenin yeterli olduğu anlamına gelir.
Erişilebilirlik
Kullanıcılar, bir banka hesabı açmak için genellikle banka şubesine gitmeli, evden açıyorsa da birçok görüntülü ve belgeli prosedürleri geçmelidir. Özellikle kırsal kesimlerde nadir olarak bulunan bankaların üyelik işlemleri bazen uzun sürmektedir. Ayrıca bankaların sınırlı işlem saatleri, her zaman etkin bir şekilde finansal ürün kullanımı yapabilmeyi engellemektedir. Bir bankaya bilgilerinizi verdiğinizde geçmiş dönemlere ait tüm finansal işlemleriniz banka tarafından incelenebilir hale gelmektedir.
DeFi platformları, her zaman ve her yerde hiçbir kimlik bilgisine gerek duymadan erişilebilirdir. Yani internet bağlantısına sahip herkes, anonim Web3 cüzdanı sayesinde istediği DeFi platformunu özgürce kullanabilir.
Mülkiyet
Geleneksel bankalarda da blok zincirinde de para size aittir. Ancak geleneksel bankadaki paranız, belirli koşullar altında sizin olmaya devam eder. Fonlarınız banka tarafında tutulur, herhangi bir işlem için banka kullanılır ve herhangi bir yasal ihlâl durumu şüphesi bile söz konusu olduğunda fonlarınız bir anda kullanılamaz hale gelebilir. Bundan sonra sizi uzun süreçler bekler.
DeFi platformu kullanırken kendi anonim Web3 cüzdanınızı kullanırsınız. Bir işlemi tamamladığınızda platformla olan bağlantınızı kolayca kesebilir ve sadece size ait olan cüzdanı özgürce kullanmaya devam edebilirsiniz. Paranızı istediğiniz an herhangi bir ihlâl durumu söz konusu olmadan harcayabilirsiniz.
Güvenlik
Güvenlik söz konusu olduğunda her iki finansal sistemin de yoğunlukla iyi yanları, nadiren kötü yanları vardır. Bankalar paranızı korumak için sıkı bir şekilde kontrol edilen süreçlere sahipken, haklarınızı ve varlıklarınızı korumak için birçok düzenleme bulunmaktadır. DeFi, güvenli blok zinciri teknolojisini kullanır. Blok zincirindeki veriler tokenize edilir ve değiştirilmesi neredeyse imkansızdır.
Bankalar daha güvenlidir, çünkü siber suçlulara karşı büyük maliyetlerle koruma kalkanları oluşturuluyor. Öte yandan geçtiğimiz seneler boyunca bazı DeFi projelerini hacklediler ve yüz milyonlarca dolarlık kayba neden oldular. DeFi ile ilgili neredeyse hiçbir düzenleme yok, bu da geleneksel bankalardan daha düşük tüketici koruması anlamına geliyor.
Geleneksel Finans Sisteminin Sınırlamaları
DeFi’nin ortaya çıkmasının nedeni, geleneksel finansal sistemin kendi sınırlamaları olmasıydı. Geleneksel sistem, bazı ilkel yöntemlerle ve bazı kusurlarla mücadele ediyor. Geleneksel finans sistemi kullanmak aynı zamanda onay beklemek, evrak işlerini halletmek ve bazen de zaman alıcı olabilecek uzun süreçlere sahip olmak anlamına gelir. Teknolojik patlamasının yaşandığı on yılda, hızlı tempolu ve kağıtsız bir sisteme sahip olmak, geleneksel finansta öyle ilerlemiyor. Geleneksel finans sisteminin bazı sınırlamalarına bir göz atalım:
Verimsiz Bankacılık Teknolojisi
Finans kurumlarının çoğu, sistemlerini teknoloji aracılığıyla güçlendirmiş olsa da, hala blok zinciri teknolojisinin sunduğu bazı özelliklerden yoksundur. Bankacılık teknolojisi gelişmiş olabilir, ancak hiçbir zaman devrim yaratmadı. Merkezi sistem, zaman zaman paranızı yönetme açısından şeffaflıktan yoksun olabilen, kredi veya banka kartlarına bağlı bankacılık hizmetlerinin çoğuna sahiptir. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da, çoğu zaman sistem çökebilir veya veri ihlalleri olabilir, bu da geleneksel finansın, teknolojik yükseltme ile paranızı saklama açısından da güvenlikten yoksun olduğu anlamına gelir.
Ekstra Komisyon Ödenmesi
Bankacılık hizmetleri tamamen ücretsiz değildir, her zaman bankacılık altyapısını ve teknolojilerini kullanmak için ücret ödersiniz. Bu ücretler, hesabınızı korumak veya farklı türde işlemler yapmak için bankanıza ödemeniz gereken komisyonlar olarak bilinir. Hatta bankanın kredi imkanını kullanabilmeniz için yıllık kredi kartı ücreti ödemeniz gerekiyor. Tüm bu küçük miktarlar biriktiğinde yalnızca finans kuruluşundaki hesabınızı korumak için daha fazla harcamanız gerektiğini farkedersiniz.
Servis Sunumu Yavaş
Bankalar size günlük yaşamınızda yardımcı olabilecek çok çeşitli hizmetler sağlayabilir. Tek problem, bu hizmetlerin bir salyangoz hızında yerine getirilmesidir. İnternet bankacılığının olduğu internet çağında bile, yetkililerden çok fazla onay gerektiği için hizmetler yavaş olabilir. Bankacılık sisteminin yavaş çalışmasının nedenlerinden biri de budur. Zaman zaman geri kalan geleneksel teknoloji de platformu yavaşlatabilir ve bazen sürecinizi geciktirebilir. Son olarak, kararların çoğu, hizmet sunumunu etkilemesi zorunlu olan merkezi otoritenin onayını gerektirir.
Daha Düşük Faiz Oranları
Geleneksel olarak bankalar, müşterilerine mevduat hesaplarında yüksek faiz oranları sunduğunu iddia eder ve bu da daha fazla insanı bankada hesap açmaya teşvik eder. Hesabınızdan faiz kazanmak, insanların bankalarda para biriktirmesinin ana nedenlerinden biri olan küçük bir pasif gelir biçimidir. Modern dünyada, sadece paranızı bankada biriktirmek, sürekli artan enflasyona karşı size yardımcı olmayacaktır. 2023 itibarıyla enflasyon oranı %64,27 iken en yüksek mevduat faizi oranı %26’dır. Bugün mevduat hesabına sahip olmak, bir miktar parayı değerlendirmekten ziyade farklı bir amaç için kısa süreli olarak kenara bırakmak için daha uygundur.
Kısıtlı Şeffaflık
Finans kurumları, işlemleriniz ve krediniz hakkında ayrıntılı bir geçmişe sahip olacak, ancak kendi işlem listelerini asla ifşa etmeyecekler. Şeffaflık ve veri erişimi söz konusu olduğunda, merkezi sistem katıdır ve hiçbir maddi, kamuya açık olmayan bilgiyi ifşa etmez. Çoğu zaman, kamuya açık kayıtlar, sistemdeki hileli transferleri örtbas etmek için vitrin süsü olarak kullanılan bazı işlem geçmişlerini gösterebilir. Sırf sistem tarafından sömürülmek için paranızın kontrolünü başkasının eline bırakmak hayal kırıklığı yaratıyor.
Tüm sınırlamalara bakıldığında, geleneksel finansın neden ve nasıl yalnızca geçmişte performans gösterebilen ilkel bir sistem olduğu açıktır. Birçok şirketin operasyonel kapasitelerini geliştirmek için büyük verileri ve bulut teknolojisini uyarladığı teknoloji patlamasıyla birlikte, mali açıdan geri kalmanın bir anlamı yok. DeFi sistemine uyarlanan blok zinciri teknolojisi, yukarıda listelediğimiz tüm bu zorluklara ve sınırlamalara çözüm sunuyor. DeFi’nin merkezi sistemin sınırlamalarına karşı sunduğu bazı çözümlere bir göz atalım.
DeFi, TradFi’nin Sorunlarını Nasıl Çözüyor
Merkezi finans sisteminin tüm sorunlarını listeledikten sonra, bu sorunları çözmenin farklı yollarını anlamanın zamanı geldi. Finansal sistemin dahil olduğu her ekonomik soruna her zaman belirli devrimci çözümler eşlik eder. Önceden ülkeler Smithsonian Anlaşması yoluyla ABD Dolarını rezerv para birimi yapmaya karar verdiler. O zamanlar ABD Doları en istikrarlı para birimi olarak kabul ediliyordu. Son yıllarda, enflasyonist baskı ve fiat para biriminin küresel ekonomik krizi önlemedeki başarısızlığı, merkeziyetsiz finansal sistemin kurulmasına yol açtı. Dolaylı olarak DeFi, finansal sistemimizin işleyiş şeklini değiştirebilecek devrim niteliğinde bir çözümdür. DeFi’nin yeni teknolojik yükseltmesi aracılığıyla sunduğu en önemli çözümlerden bazılarına göz atalım:
Kripto Paralara Yatırım Yapmak
Geleneksel sistem size yalnızca tasarruf hesapları ve hatta sabit mevduatlar gibi geleneksel hizmetler sunacaktır. Faiz oranlarının son yıllarda enflasyona kıyasla ne kadar düşük olduğunu zaten tartışmıştık. Pandemi işletmeleri vurduğundan beri enflasyon oranı sürekli artıyor. Ekim 2022’de Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) enflasyonu %85,51’e kadar yükseldi. Sürekli artan enflasyon ve yetersiz faiz oranları, para birimi üzerindeki enflasyonist etkiyi artırıyor.
Sabit mevduatlara yapılan yatırımın geri dönüşü de tam olarak yüksek değildir, bu nedenle kripto paralara yatırım yapmak daha iyi bir seçenek olabilir. DeFi teknolojisi üzerinde çalışan kripto paralar, geleneksel hizmetlere kıyasla geçtiğimiz yıl son derece iyi getiriler sağlamasıyla biliniyor. Bitcoin’in yatırım getirisi, beş ana endeksin (NASDAQ, Dow Jones, S&P 500, FTSE 100 ve NIKEI) ortalama getirisine kıyasla 2015 ile 2020 arasında 70,16 kat daha yüksekti. Hisse senedi yatırımlarının yanı sıra kripto paralara da en azından minimum düzeyde sahip olmak daha iyi gibi görünüyor.
İşlemlerin Hızlı Yürütülmesi
Merkeziyetsiz finans sistemi kullanılarak yapılan işlemlerin geleneksel bankacılık sisteminden çok daha hızlı ve etkili olması gerekir. Türkiye’de FAST ödeme tekniği, 5.000 TL’ye kadar olan işlemlerin EFT’ye kıyasla sadece iş günü ve saatleri yerine anında işlenmesiyle popülerlik kazandı. Ancak FAST yöntemi, yüksek değerli işlemleri aynı gün işlemez. Sadece 50.000 TL’lik bir ödemeyi göndermek için yeni iş gününü beklediğinizi hayal edin. DeFi ile kullanıcılar, ödeme yapmak için birkaç saniyeye ihtiyaç duyar. Bu özellik, DeFi sistemini geleneksel finans sistemine göre daha verimli kılan şeydir.
Ek Ücretler Yok
Daha önce de belirtildiği gibi, hesabınızı geleneksel bankacılık sisteminde tutmak pahalı olabilir, bu da yoksul insanların bir banka hesabına sahip olmamalarının nedenlerinden biridir. Masraflar, büyüyene ve müşteri bunları karşılayamayana kadar birikmeye devam eder. DeFi sisteminde paranızı kripto para şeklinde saklayan cüzdanlar vardır. Bu cüzdanlar, cüzdanı korumak için herhangi bir ek ücret ödemenizi gerektirmediğinden sıfır maliyetlidir. İşin güzel yanı, işlem maliyetinin oldukça düşük olmasıdır ve kullanıcılar, uluslararası işlemler için asla ek bir ücret ödemezler.
Bilgiler Halka Açıktır
Merkeziyetsiz sistem, bilgilerin herkesin erişimine açık olacağı şekilde güçlendirilmiştir. Bu, blok zinciri teknolojisinde saklandığı sürece işlem geçmişinin görünür olacağı anlamına gelir. Bunun dışında DeFi tek bir varlık tarafından kontrol edilmediği için herkes kendi kararlarını verme ve parasını yönetme gücüne sahiptir.
DeFi sistemi, merkezi sistemin asla çözemediği sorunların çoğunun üstesinden geldi. Tüm bunlara ek olarak, teknolojik devrimden güç alan DeFi çevrimiçi olarak mevcuttur. Bu, varlığınızla işlemi doğrulamak için bankaya gitmenize gerek olmadığı anlamına gelir. Tüm doğrulamalar sistem üzerinde canlı olarak gerçekleşir. Kısacası DeFi, özgürlüğe giden bir yoldur ve merkeziyetsiz teknolojiyi uyarlayarak küresel finansal ekonomide devrim yaratabiliriz.
Son Düşünceler
Geleneksel bankalar finansal işlemlerde hala ana akım olmasına rağmen, artılarını ve eksilerini tarttığımızda DeFi kavramı çok kârlı. DeFi güvenliğini artırmak için en iyi uygulamaları kullandığınız sürece, paranızı saklamak ve kullanmayı kolaylaştırmak için güvende olduğunuzu varsayabilirsiniz.
DeFi platformları, yeni ve heyecan verici değişiklikleri uygularken eskinin özelliklerini harmanlayan tamamen yeni bir finans dünyasının kapılarını aralıyor. Merkeziyetsiz finans dünyası, JP Morgan, Goldman Sachs ve daha fazlası gibi en büyük finans kurumlarının bile ilgisini çeken, gelişmekte olan bir güçtür. Her zaman olduğu gibi, herhangi bir karar vermeden önce her bir DeFi tabanlı kripto parayı kapsamlı bir şekilde araştırmak çok önemlidir.
Feragat: Sunulan bilgiler piyasa koşullarına tabidir ve yazarın kendi görüşünü içermektedir. Kripto para birimlerine yatırım yapmadan ve yukarıdaki bilgileri takip etmeden önce lütfen “kendi” piyasa araştırmanızı yapın. Ne yazar ne de yayın (btcmagazin.com) mali kayıplarınız için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.
Bizi twitter, telegram, instagram ve linkedin kanallarımızdan takip edebilirsiniz.
