Merkezi ve Merkeziyetsiz Kripto Para Borsası Nedir? Cex vs. Dex – Hangisini Tercih Etmelisiniz?

Merkezi Kripto Para Borsası (Cex) nedir? Merkeziyetsiz Kripto Para Borsası (Dex) Nedir? Cex ve Dex arasındaki farklar nelerdir? Hangi Kripto Para Borsasını Tercih Etmelisiniz? İşte tüm ayrıntılar.

Kripto para ticareti yapmak istediğinizde karşınıza birçok türde ticaret türü çıkar. Yatırımcılar genellikle kendi kullandıkları ulusal para birimi ile sorunsuz şekilde güncel fiyattan kripto para satın almakla ilgilenirler. Ancak bu, farklı emir türleri, farklı kriptoları birbirleri ile değiştirme, transfer etme, verim çiftliği yapma gibi özelliklerin geliştirilmesiyle yetersiz kalan bir ticaret türü haline gelmiştir.

Blok zincirleri doğası gereği merkeziyetsiz olsa da kripto para borsaları birçok işi kolaylaştırdığı için sahipler kripto paralarını üçüncü taraflara emanet etmeye ve orada işlemler yapmaya başladılar. Sorunsuz bir kripto para borsası, kullanıcılara birçok ticaret fırsatı sağlarken bir yandan da belirli riskler taşır.

Bu içerikte bir CEX ile DEX arasındaki farkları inceleyeceğiz. DeFi hala emekleme aşamasında olan bir sektör olsa da çok hızlı gelişiyor ve yenilikleri hemen anlamak gerekiyor. Merkezi borsalarda Binance, Coinbase, OKX, Huobi, KuCoin gibi merkezi otoritelere güvenmek gerekiyorken Uniswap, PancakeSwap, SushiSwap gibi merkeziyetsiz borsalarda ise minimum güvene dayalı hizmet sağlanmaktadır.

Merkezi Kripto Para Borsası (CEX) Nedir?

Merkezi kripto para borsası, kullanıcıların çeşitli emir defterleri ve sipariş algoritmaları ile kripto para alıp satmasına izin veren platformlardır. Kripto ticareti yapmak için uzun süredir en yaygın olarak kullanılan bu platformlar CEX (centralized exchange) olarak adlandırılırlar. CEX’ler, fiat para birimleri ile kripto para alım satımını kolaylaştıran platformlardır.

CEX Nasıl Çalışır?

CEX‘ler, kripto para alım satımında aracı olarak işlev görürler. Kriptonuzu saklamaya ve korumaya çalışan CEX’ler, kripto ticareti deneyiminin her yönünü kolaylaştırmaya çalışırlar. Bunların içinde tüketicinin korunması, adil piyasa fiyatlandırması, yasal uyumluluk, çeşitli kripto paralara erişme ve çok çeşitli spot ve vadeli işlemler yapma deneyimleri vardır. Kripto para ticaretinde hala CEX üstünlüğü hakimdir.

Çoğu merkezi borsa, kullanıcılarının yüzlerce farklı kripto paraya erişebilmesine olanak tanımaktadır. Kullanıcılar, aklındaki kripto paraya ulaşabilmek için genellikle birden fazla borsa arasından birini tercih edebilir. Kripto para ticareti genellikle sezgiseldir, dolayısıyla borsalar da alışılagelmiş kullanıcı arayüzleri kullanırlar. Merkezi borsalarda Kripto / Fiat pariteleri vardır. Böylece doğrudan fiat para ile kripto para satın almayı sağlarlar.

Merkezi borsaların büyük çoğunluğu kullanıcıların platformlarını kullanabilmeleri için KYC (müşterinizi tanıyın) kontrolünden geçmelerini şart tutar. Bu, borsaların ilgili yetki alanlarında yasal uyumluluklara tabi olmaları için gereklidir.

Merkeziyetsiz Kripto Para Borsası (DEX) Nedir?

Merkezi kripto para borsalarına alternatif olarak geliştirilen ama aslında blok zincirinin doğası gereği aslında ilk günden beri varolan P2P (eşler arası) felsefeye hizmet eden merkeziyetsiz kripto para borsaları, kullanıcılardan herhangi bir bilgi istemez. DEX (decentralized exchange) olarak adlandırılan bu borsalar, kullanıcıların kriptolarını herhangi bir aracıya duymadan güncel fiyattan takas edebilmesini sağlar. Herhangi bir merkezi depolama veya saklamaya ihtiyaç duymadna eşler arası pazar yeri oluşturan DEX’ler, DeFi teknolojisinin en iyi kullanım alanlarıdır.

DEX Nasıl Çalışır?

DEX’ler genellikle kripto para cüzdanlarını kendi platformlarına basitçe bağlamanın yöntemini sunarlar. Bu, belirli blok zincirlerindeki kripto paraları başka kripto paralarla değiştirmenize olanak tanır. DEX’ler hem CEX’lere göre büyük gizlilik sunarlar, hem de CEX’lerde bulunamayan genellikle yeni kripto para birimleri ile ticaret yapma fırsatı sunarlar.

DEX’ler, belirli blok zincirleri üzerinde çalışırlar. Bu yüzden kullanıcılar söz konusu blok zincirinin yerel coinini kullanarak işlem gerçekleştirirler. Bu işlem ücretleri en yüksek Ethereum’da yaklaşık $0,40 iken en düşük ücretli blok zincirlerinde 0,01 TL’den bile daha azdır. Akıllı sözleşmeler, iki taraf arasında varlık ticareti yapmayı sağlayarak aradaki dolandırıcılık riskini ortadan kaldırmayı sağlar.

CEX ve DEX’lerin Avantaj ve Dezavantajları

Merkezi Kripto Para Borsalarının Avantajları

• CEX’ler genellikle daha hızlı platformlardır. Ayrıca multi faktörlü güvenlik önlemleri sunmalarına karşın kullanıcıların oturum açma bilgilerini kaybetmeleri durumunda varlıklarına erişimi kaybetmemelerini sağlayan sistemleri vardır. Herkes kolayca parola sıfırlama talebinde bulunabilir.
• Merkezi borsalar piyasa oluşturma hizmetlerini yönetirler. Kullanıcılar emir defterine bir emir girdiklerinde parite için likidite sağlamış olurlar. DEX’lerde düşük likiditesi olan tokenlar arasında ticaret yaparken bazı oran sapmaları yaşanabilirken CEX’lerde böyle bir problem yaşanmaz.
• CEX işlem ücretleri muhtemelen daha ucuzdur. Kullanıcıların fonları, herhangi bir blok zincirine bağlı kalmadan CEX’in yönettiği cüzdanlarda kalmaktadır. Bu sayede herhangi bir blok zincirini kullanmadan büyük ve küçük hacimlerde ticaret yapılabilir. Ethereum ağındaki DEX’lerde küçük bir ticaret için bile $1’a yaklaşabilir. Merkezi borsalarda spot ticarette işlem ücreti %0,02 ile %0,1 arasında değişim göstermektedir.
• CEX’lerin teknik gelişimi, girişimci ve açıkça devreye alınmış yapıları nedeniyle daha hızlıdır.
• Özellikle, kullanıcı deneyimi ile ilgili olarak, CEX’ler genellikle çok sezgisel ve kullanımı kolay panolar sunar.
• Düzenleyici çerçeveye ilişkin endişeler, kripto tüccarlarının, özellikle kurumsal olanların, düzenlemelere uyması için artan ihtiyacı vurgulamaktadır ve bu bağlamda CEX’ler yetkili makamlar tarafından belirlenen gerekliliklere uygunluk sunarken, DEX’ler şu anda gri bir alandadır.
• CEX’te işlem hacmi daha yüksek, işlem hızı daha hızlı ve likidite daha yüksek.

Merkezi Kripto Para Borsalarının Dezavantajları

• Merkezi kripto para borsaları ne kadar büyük ve gelişmiş olsalar da birkaç tanesi hariç çoğu “wash trade” denen manipülasyon taktiğini kullanır. Yüksek işlem hacmi rakamlarına sahipmiş gibi görünmek amacıyla botlarla işlemler yaptıran borsalar, merkezi yapıları sayesinde bunu basitçe maskeleyebilirler. Bu, merkezi borsalara güç ve büyüklük vermektedir. Öte yandan akıllı sözleşme kullanımı ve blok zinciri explorer’lar sayesinde DEX’lerde yapılan her işlem blok zinciri üzerine kayıtlı olduğu için bu taktik DEX’lerde işe yaramayacaktır.
• CEX’lerde her yeni kripto para hemen listelenmez. Bu bir yandan kendini kanıtlamamış projelerin piyasada iyi bir konuma sahip olamamasını sağlasa da bir yandan da bir kriptoyu satın almak isteyen kullanıcıların CEX yoluyla buna erişemeyebilecekleri anlamına gelir. Bazen düşük işlem hacimli borsaların düşük işlem hacimli kripto paralarının emir defterleri boş olabilir. Bu, o kriptoyu ticaret etmeye gönüllü insanları bulamamak anlamına gelir. Oysa DEX’lerdeki AMM algoritması, herhangi bir kripto parayı basitçe satın alabilmeyi sağlar.
• Eğer özel anahtarlar sizde değilse kripto sizin değildir. Bu söz, son FTX iflasıyla birlikte gerçekliğini yeniden kanıtlamıştır. Varlıklarını CEX’lerde depolayanlar, borsanın ne kadar güvenilir olursa olsun bir gün iflas edebileceğini bilmelilerdir. Merkezi borsalar, fonlarınızı depolama hizmeti sağlarken aslında P2P finansal sistemin ilkeleriyle çelişen şekilde anahtarlarınızı da tutar. Yani varlıklarınızı tutan cüzdanın güvenliği tamamen CEX’in sorumluluğundadır.

Merkeziyetsiz Kripto Para Borsalarının Avantajları

• Bir DEX’in en benzersiz özelliklerinden IDO’lar ve özel ticaret çiftleri için ideal bir yer olmasıdır. Herkes bir DEX’te likidite havuzu kurabilir ve yeni bir işlem çifti için likidite sağlayabilir. Bu tür bir platform, piyasa yapımına bireysel katılımı demokratikleştirir.
• Kripto para ekonomisi, insanlara finansal özgürlüğü geri veren eşler arası bir ekonomik yapıya erişim sağlamak üzere oluşturulmuştur. Bir DEX, fonları kendi bünyesinde saklamadan çalıştığı için, bir kullanıcı parasını kendi özel cüzdanında tutabilir ve DEX aracılığıyla dilediği miktarda token takası yapabilir.
• Tüm DEX etkileşimleri zincir üzerinde gerçekleşir, bu nedenle herkes hacmin blok zincirinde yürütülüp yürütülmediğini kontrol edebilir. Bu nedenle, işlem ücretleriyle karşılaşmadan Wash Trading oluşturmak imkansızdır, yani birileri borsanın işlem hacmini yükseltmek istese bile blok zincirine işlem ücretleri ödemek zorunda kalır. Blok zincirinin şeffaflığı, kötü niyetli aktörlere karşı bir koruma katmanı görevi görür.

Merkeziyetsiz Kripto Para Borsalarının Dezavantajları

• DEX işlemleri blok zinciri üzerinde gerçekleştiğinden, her ticaret için dahil edilmesi gereken farklı işlem ücretleri vardır. DEX platformları genellikle işlem başına %0,2 ila %1 arasında değişebilen yönetişim ve likidite sağlayıcı ücretlerine sahiptir. Ancak bunun da ötesinde, işlemler zincir üzerinde gerçekleştiği için blok zinciri platformuna ek bir ücret ödenmesi gerekiyor. Bununla birlikte, bu blok zinciri ücreti gereklilikleri, ölçeklenebilirlik sorunlarını ele alan yan zincirlerin uygulanması yoluyla düşürülebilir. Ücretler, hangi blok zincirinin kullanıldığına bağlıdır. Örneğin, Ethereum’daki gas ücretleri biraz pahalı olabilirken, Solana’da ücretler oldukça düşüktür.
• Bir DEX’in gözetim dışı doğası, bir kullanıcının özel anahtarlarını güvende tutmaması durumunda fonlarını kalıcı olarak kaybedebileceği anlamına gelir. Benzersiz bir cüzdan için tohum ifadesini kurtarmanın bir yolu yoktur, bir kullanıcının özel anahtarlarını kaybetmesi veya unutması durumunda, onları geri almanın bir yolu yoktur.
• Bir DEX’teki bazı özel çiftlerin olumsuz sonuçları olabileceğine dikkat edilmelidir. Herkes bir likidite havuzu oluşturabileceğinden, kötü niyetli varlıklar tarafından gerçekleştirilen yaygın bir dolandırıcılık türü “rug pull” olarak adlandırılır. Yatırımcılar, bir DEX’te yeni bir scam token ile işlem yaparken veya swap yaparken beklenmedik kayıpların kurbanı olabilirler. Kötü niyetli aktörler, ticaret yapmak amacıyla yeni tokenlar yaratarak ve bir DEX’te yanlış tokenı değiştiren yatırımcıları dolandırıyor.

CEX ve DEX’ler Arasında Temel Farklılıklar

Merkezi ve merkeziyetsiz kripto para borsalarının sundukları arasında birkaç hayati fark vardır. Öncelikle, bir CEX, KYC bilgisi gerektirirken, bir DEX kimsenin gözetimi altında değildir. CEX’ler genellikle bir kullanıcının kripto parayı fiat para birimi karşılığında satmasına ve ardından bu parayı banka hesaplarına aktarmasına izin verir. DEX’ler nadiren fiat para biriminin kullanılmasına izin verir ve genellikle sadece kripto paralar ile ilgilenirler.

Merkezi Kripto Para Borsalarının Özellikleri

Merkezi bir borsa, bir şirket tarafından yönetilen bir borsadır. Şirketin bir CEO’su ve çalışanları vardır ve borsa üzerinde tam kontrole sahiptir. Bunlar, hisse yerine kripto paralarla uğraşmaları dışında geleneksel borsalara benzer.

Özellikleri

• Müşterini Tanı (KYC) ve Kara Para Aklamayı Önleme (AML) Kullanımı.
• İyileştirilmiş hız (gerçek zamanlı kriptografik düğüm güncellemesi yok).
• Üçüncü taraf bir operatör olarak görev yapar.
• Para yatırmadan kriptonun veya fiat paranın çekilmesi gerçekleşene kadar çoğu zaman tüm veriler veritabanında olacaktır.
• Hacklenebilir sistemlerdir.

Merkeziyetsiz Kripto Para Borsalarının Özellikleri

Merkeziyetsiz bir borsa hiç kimse tarafından yönetilmez. CEO’su veya çalışanı yoktur. Borsa, blok zinciri teknolojisi üzerinde çalışır ve bazen kullanıcıların borsanın karar alma süreçlerine katıldığı demokratik bir şekilde kontrol edilir. Merkeziyetsiz borsalar ayrıca kripto parayı korumak için üçüncü bir tarafa bağlı değildir.

Özellikleri

• Müşterinizi Tanıyın (KYC) ve Kara Para Aklamayı Önleme (AML) uygulamaları yoktur.
• Düşük işlem hızı (blok zinciri düğümünün gerçek zamanlı olarak güncellenmesi nedeniyle).
• Fiat para ile işlemlere çok büyük olasılıkla izin verilmez.

Güvenlik Karşılaştırması

Özel anahtarlar uygulamanın bir parçası olmadığından DEX çok daha iyi çalışır, CEX ise kullanıcı kullanıcı fonlarını kurtarabilme yönünden avantajlıdır. CEX, işlemlerin daha hızlı yapılabilmesi için hacim ve likidite sunan üçüncü bir taraf veya yetkili kuruluşla çalışır.

Regülasyon Gereksinimleri

KYC & AML, kullanıcıların kimliğinin doğrulanmasını kolaylaştırır, bu CEX borsalarında kullanılır. Bu, merkezi borsaların anonimlik ve merkeziyetsizlik ana amacına aykırı olduğunü düşündürebilir.

Anonimlik

DEX, kullanıcılara CEX’ten çok daha fazla anonimlik sunar. Bu nedenle merkeziyetsiz borsalar, anonimlikleriyle çok ilgilenen kullanıcılar için daha iyidir.

Merkeziyetsiz borsada tüm işlemler kriptografik olarak şifrelenir ve bir aracıya ihtiyaç duyulmadan eşler arası (üçüncü tarafları dahil etmeden doğrudan insanlar arasında) gerçekleştirilir. Bu, kimliğinizin borsanın kendisinden ve herhangi bir üçüncü taraf gözetim sisteminden gizli kalacağı ve süreç boyunca tamamen anonim kalacağınız anlamına gelir. Üçüncü bir tarafın paranıza müdahale etmesi veya paranızı çalması mümkün değildir ve kişisel bilgileriniz risk altında değildir.

AMM Nedir?

Zincir üstü sipariş defterine sahip olmanın sınırları, otomatik piyasa yapıcılar (AMM’ler) ile çözülmüştür. Uniswap gibi bir DEX, sipariş defterini tamamen kaldırdı ve akıllı bir sözleşme yoluyla basit bir zincir üstü formülle değiştirdi. Bu mimari, DeFi’nin çok hızlı bir büyüme elde etmesini sağladı.

Her zaman açık ve izin gerektirmeyen likidite, onları başka uygulamalar oluşturmak için iyi bir çözüm haline getirir. Likidite havuzu yapısı, kullanıcıların sermaye bağlamasını ve alım satım ücretlerinden pasif bir ödül kazanmasını kolaylaştırır.

Süreç, kullanıcılar platformda emir verdiğinde başlar ve bunlar daha sonra AMM DEX’in atanmış piyasa yapıcıları tarafından otomatik olarak gerçekleştirilir. Bu piyasa yapıcılar, platforma ne kadar hacim getirdiklerine bağlı olarak ödüllendirilirler, bu nedenle likiditeyi yüksek tutmak için mali bir teşvikleri vardır.

Sonuç olarak, alıcılar ve satıcılar, geleneksel borsalarda olduğu gibi uzun süre beklemek veya yüksek komisyonlar ödemek zorunda kalmadan birbirlerini her zaman bulabilirler.

DEX’lerin Sınırlamaları

Yukarıda belirtilen avantajlara rağmen, AMM’lerin uzun vadeli uygulanabilirliği hakkında şüpheler vardır ve bu ürünler aynı zamanda CEX’lerden daha az esnek ve etkili bir piyasa yapıcılık versiyonu sağlar.

DEX’ler, sofistike analiz ve insan müdahalesi gerektiren pazarlarda CEX’lerin gerisinde kalmıştır. Tasarım ve temel yapı gereği bir dizi farklı düğüm üzerinde fikir birliğine varması gereken merkeziyetsiz bir ağ, CEX’lerin ulaştığı hız ve verimlilikle aynı seviyede rekabet edememektedir.

Ek olarak, DEX’lerin yürütülmesi için akıllı sözleşmelerde bulunan potansiyel hatalar, işlemler yapılırken fonların kaybedilmesine veya hacklenmesine olanak tanır.

Son Düşünceler

Kripto para endüstrisi ile ilgileniyorsanız, alım satımlarına izin veren platformlar hakkında güncel kalmak önemlidir. Sektör sürekli gelişiyor, bu nedenle güncel kalmak, size en uygun platformu kullanmanıza izin vermenin yanı sıra büyük bir tasarruf sağlayabilir.

Genel olarak, CEX ve DEX kullanmanın avantajları vardır ve birçok kullanıcı özel ihtiyaçlarına göre her ikisini de kullanır. DEX’ler, bir kullanıcı belirli bir kripto para ekosistemine katıldığında ve yeni tokenları satın almak istediğinde çok daha kullanışlı hale gelir. Kripto para piyasalarına katılımın ana yolları olarak hizmet ettikleri için, ana akım kripto para benimsenmesi gerçekleşecekse, hem CEX’lerin hem de DEX’lerin halka açık olması hayati önem taşımaktadır. Kulanıcıların, fonlarının güvenli bir yerde olduğundan emin olmak için, kullandıkları CEX platformu hakkında geniş bir araştırma yapması zorunludur. Bir kripto parayı yerel bir varlıkla takas etmeden önce, ilgili bir blok zincirindeki herhangi bir yerel varlık hakkında yeterli araştırma yapılması gerektiğine dikkat etmek de önemlidir.

---

Feragat: Sunulan bilgiler piyasa koşullarına tabidir ve yazarın kendi görüşünü içermektedir. Kripto para birimlerine yatırım yapmadan ve yukarıdaki bilgileri takip etmeden önce lütfen “kendi” piyasa araştırmanızı yapın. Ne yazar ne de yayın (btcmagazin.com) mali kayıplarınız için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.

Bizi twitter, telegram, instagram ve linkedin kanallarımızdan takip edebilirsiniz.