On-Chain ve Off-Chain NFT’ler Nedir? Zincir Üstü ve Zincir Dışı NFT’lerin Farkları
On-Chain ve Off-Chain NFT’ler Nedir? Zincir Üstü ve Zincir Dışı NFT’lerin Farkları Nelerdir? Zincir Üstü ve Zincir Dışı NFT’lerin Avantajlar ve Dezavantajları Nelerdir? İşte tüm ayrıntılar.
Web3 paradigması, blok zincirleri ve onların etrafında geliştirilen uygulama, protokol ve kripto paralarla birlikte gelişiyor. Merkeziyetsiz yapıları sayesinde blok zincirleri, dijital varlıkların mülkiyeti konusunda yüksek güvenlik sağlamaktadır. Herhangi bir dijital varlığa sahip olunması, takas edilebilir bir formda olan kripto paralar veya değiştirilemeyen ve misli olmayan NFT’ler şekilleriyle blok zinciri boyunca şifrelenmiş defterlere kaydedilir. Bu, varlıkların mülkiyetinin hacklenmesi imkansıza yakın blok zincirleri üzerinde tutulduğu anlamına gelir.
Microsoft Azure, Amazon Web Services (AWS) gibi merkezi sunucular teorik olarak birçok farklı şekilde hacklenebilir. Dolayısıyla bu sunucularda depolanan veriler, istismara, çalınmaya ve kaybolmaya elverişlidir. Blok zinciri, bu problemin üzerinden çok iyi şekilde gelmiştir.
Blok zinciri üzerinde gerçekleşe her işlemin valide edilmesi, yani doğrulanması gerekir. Madenciler ve validatörler, bu doğrulandırma görevinden mesul olurlar. Doğrulama işlemi yapanlar, gas adı verilen işlem ücretlerinin bir kısmı ile ödüllendirilirler. Daha kompleks ve karışık olan işlemler daha fazla işlem ücreti gerektirirken bir kriptoyu bir cüzdandan başka cüzdana aktarmak gibi spesifik olarak basit işlemler daha az işlem ücretine tabidir. Eğer ortada bir ticaret durumu varsa muhtemelen her iki taraf da gas ücreti ödeyecektir.
Blok zinciri, blokları zincirler halinde birbirine bağlayan ve bloklarda veriler tutan büyük merkeziyetsiz defterlere verilen isimdir. Daha fazla büyüklüğe sahip olan daha ağır işlemlerde daha fazla veri bloğu çağrılır. Daha hafif işlemler ise daha az veri bloğunun çağrılması anlamına gelir. Burada on-chain (zincir üstü) NFT’ler ve off-chain (zincir dışı) NFT’ler kavramları devreye girer.
On-Chain NFT Nedir?
NFT’ler, medya verileri ve sahiplik verileri olmak üzere iki teme meta verisinden oluşmaktadır. Sahiplik verileri, akıllı sözleşme aracılığıyla söz konusu tokenın sahipliğini belirleyen şifreli verilerdir. Medya verileri ise MP3, JPEG, PNG, MP4, PDF, DOCX veya herhangi farklı biçimde dosyanın kendisini tanımlamaktadır.
Mülkiyet verileri, blok zinciri üzerinde tutulmalıdır, bu Web3 düşüncesinin ve merkeziyetsiz sahipliğin gerektirdiği durumdur. Medya verileri, blok zinciri içinde tutulabileceği gibi zincir dışında da tutulabilir. Blok zincirinde tutulması on-chain NFT anlamına gelmektedir. NFT satın alma, transfer etme ve benzeri işlemler her yapıldığında blok zinciri bloğunda medya verileri çağrılır. Özellikle büyük boyutlu medya dosyaları, daha fazla veri bloğu gerektireceği için aynı zamanda daha yüksek işlem ücreti ödenmesini gerektirecektir. Standart bir görsel çözünürlüğünde olan Bored Ape Yacht Club NFT’si ile 4k çözünürlüklü bir filmin aynı işlem ücretine sahip olacağını düşünemezdik.
Off-Chain NFT Nedir?
Bazı NFT koleksiyonları ve bireysel NFT’ler, işlem ücretlerinden tasarruf etmek için NFT’lerin medya verilerini blok zincirinin dışında tutar. Bu NFT’lerde sahiplik verisi yine blok zinciri içinde tutulur. Bu, yüksek yüke ve işlem ücretine sahip olan verinin zincir dışında depolanmasını ve söz konusu NFT ile bir işlem gerçekleştirildiğinde yalnızca akıllı sözleşmenin içinde bulunan sahiplik verilerinin çağırılmasını sağlar. Böylece blok zincirinin gücü da az kullanılır, çok daha düşük gas ücreti ödenir.
Off-chain NFT sunan koleksiyonlar, NFT medya verilerini Google Drive, Dropbox ve OneDrive gibi bulut sunucularda depolamayı tercih edebilirler. Bazıları ise NFT ortam verilerini IPFS adı verilen gezegenler arası dosya sistemi düğümlerinde tutarlar. IPFS, FTP ve HTTP’nin sorunlarına çözüm bulmaya odaklanmış bir web veri protokolü olarak geliştirilmiştir.
IPFS Nedir?
Normal şartlarda bir internet sunucusunda bulunan bir dosyaya erişmek için ya sunucuya erişmemiz, ya da her zaman kullandığımız haliyle web sitesine erişmemiz gerekir. Sunucu çökerse, dosya web sitesinden silinirse, başka kaynağa taşınırsa veya başka koşullarda, dosyanın olduğu bağlantı bozulur ve dosyaya erişim kaybedilir. IPFS’te ise dosya birçok farklı düğümde tutulduğu için herhangi bir kaynaktan silinse bile diğer düğümlerde kalmaya devam eder.
Buna önem veren NFT koleksiyonları, özellikle NFT’lerinde birçok öğe ve yük bulunduranlar, kendi IPFS düğümlerini çalıştırabilir veya farklı ticari IPFS düğümlerini kullanmayı tercih edebilirler. Her ne olursa olsun, NFT yaratıcısı yine de dosyaları silmekte veya NFT dosyaları ile blok zinciri arasındaki bağlantıyı kesebilmektedir. Yani off-chain NFT’lerde NFT’nin dosyaları silinirse mülkiyet sizde olsa dahi dosyalara erişim hakkınızı kaybedebilirsiniz. Bu, hukuk önünde hiçbir geçerliliği olmayan bir tapuya sahip olmaya benzer.
On-chain NFT’lerde işlem ücreti çok daha yüksek olmasına karşın NFT sahipleri NFT medyalarını kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalmaz. Off-chain NFT’leri satın alanlar, NFT yaratıcılarla bir ömür sürebilecek bir güven sorunu yaşayabilir. Buna çözüm olarak yalnızca bilindik dijital yaratıcıların koleksiyonlarından NFT satın almayı düşünebilirsiniz ancak bu da kesin bir çözüm yolu değildir.
NFT ön satışlarında NFT’lerin zincir üzeri mi zincir dışı mı olacağı bilgisi genellikle verilmez. Bir NFT ön satışında standart olarak whitelist katılım şartları, erken basım koşulları, fiyat ve tarih gibi bilgiler görürsünüz. Sektörün gelişmeyi sürdürmesiyle birlikte NFT projelerinin whitepaper’larında medya verilerinin nerede saklanacağı hakkında bilgi vermesini de beklemeliyiz.
NFT Verilerinin Blok Zinciri İçinde mi Dışında mı Olduğunu Anlamanın Yolu
Bir NFT’nin medya verilerinin blok zinciri içinde mi yoksa dışında mı tutulduğunu anlamanın yolları var. Ancak bu bazı NFT’ler için geçerli. Öncelikle NFT’nin LooksRare, OpenSea veya Magic Eden gibi ikincil bir pazar yerinde listelenmiş olması gerekir. Herhangi bir pazar yerinde listelenmiş olan NFT’nin ayrıntılarına gitmeniz ve sözleşme adresi bağlantısına erişmeniz gerekiyor.
Buradan blok zinciri kaşifi web sitesine gideceksiniz. NFT’nin yer aldığı blok zincirine göre Etherscan, Solscan, Polygonscan, BSCScan veya başka bir web sitesine yönlendirilebilirsiniz. Etherscan’de, Sözleşmeye Genel Bakış (Contract Overview) kutusunun altındaki Contract butonuna tıklamalısınız. Read Contract seçeneğini görüp tıkladıktan sonra NFT’nin çeşitli meta bilgilerine erişirsiniz. Burada bir bağlantı görüyorsanız, ortam verilerinin büyük ihtimalle zincir dışında depolandığını düşünmelisiniz. Eğer https://api ile başlayan bir bağlantı varsa verilerin bir bulut sunucusunda, ipfs:// ile başlayan bir bağlantı varsa IPFS düğümlerinde tutulduğu anlamına gelmektedir.
Hibrit NFT’ler
Ancak üçüncü bir seçenek daha var: Hibrit NFT’ler. Bu NFT’ler, zincir dışı NFT’lerin esnekliği ve düşük işlem maliyetleri ile zincir üstü NFT’lerin güvenliğini ve şeffaflığını sunarak her iki dünyanın en iyilerini bir araya getiriyor. Hibrit NFT’ler bir blok zincirinde saklanır, ancak temsil ettikleri gerçek varlıklar onun dışında var olabilir. Bu, varlıkların mülkiyetinin ve orijinalliğinin blok zincirine kaydedildiği, varlıkların kendilerinin daha kolay alınıp satılabileceği anlamına gelir.
Çözümler
Şirketler zaten veri kalıcılığı konusu üzerinde çalışıyor. InfiNFT, içerik oluşturucuların IPFS ve Arweave kullanarak meta verileri zincir üzerinde depolamasına olanak tanıyan kullanıcı dostu bir platformdur. Arweave, ‘permaweb’ için çalışan bir blok zinciri türevi geliştiren bir şirkettir. Bu çözümler çalışır durumda olan tek çözümler değildir ve bunları daha fazlası takip etmektedir.
NFT kavramının gelişme hızı göz önüne alındığında, dijital kalıcılıkta dev sıçramaların yakında olduğuna şüphe yok. Teknoloji gelişmeye devam ederken, bir projenin yol haritasını, sanatçıları ve geliştirme ekiplerini araştırmak size ekibin niyetleri ve yetenekleri hakkında fikir verecektir.
Off-Chain vs. On-Chain NFT’ler: hangisini seçmeli?
Off-Chain ve On-Chain NFT’lerin karşılaştırmasını yapalım. Bununla birlikte, her ikisinin de artıları ve eksileri hakkında genel bir bakış elde etmek için hızlı bir özet vermek gerekir.
On-Chain NFT’lerin Artıları
- Tamamen blok zincirinde tutulur
- Gelecekteki gelişmeler için SVG & akıllı sözleşme diyaloğu iletişimi vardır
Eksileri
- Zincir verimliliğini sağlamak için dosyanın boyutu küçük olmalıdır (bu nedenle SVG formatı idealdir)
- Görüntü daha sonra değiştirilemez
Off-Chain NFT’lerin Artıları
- Görüntü herhangi bir zamanda değiştirilebilir: olası güncellemeler üzerinde daha fazla kontrol
- Zincirde düşük veri kullanımı (ve dolayısıyla daha iyi performans ve daha ucuz işlemler)
Eksileri
- Uzun vadede dosyaların bozulma olasılığı yüksektir
- Merkezi sunucuda oluşabilecek problemler risk barındırır
Zincir Üstü NFT’lerin Avantajları
Daha Fazla Likidite
Blok zincirindeki NFT’ler de teknik olarak daha değerlidir. Zincir üzerindeki tüm tokenlar, blok zinciri ağ gereksinimlerini karşılar ve bu nedenle daha fazla likiditeye sahiptir. Kolayca aktarılabilirler, bu da NFT koleksiyonlarından kar elde etmek isteyen tüccarlar için bunlara yatırım yapmayı daha iyi bir seçenek haline getirir.
Güvenilir Depolama
Zincir üstü NFT’ler ile meta verileriniz, akıllı sözleşmeniz ve NFT’nizin tümü blok zincirinde depolanır. Bu, NFT’nizin var olması için üçüncü taraf veya harici sistemlere güvenmeniz gerekmediği anlamına gelir. Blok zinciri olması gerektiği gibi çalıştığı sürece, NFT koleksiyonunuz her zaman kullanılabilir olacaktır.
Zincir Üstü NFT’lerin Dezavantajları
Başlangıç Düzeyi İçin Karmaşık
Blok zinciri üzerinde olmak bir avantaj olsa da, blok zinciri pazarında deneyimi olmayan yatırımcılar için biraz karmaşık da olabilir. Karmaşık terminoloji, yaygın kabulü önemli ölçüde yavaşlatarak birçok yeni yatırımcıyı geri çevirebilir.
Zincir Dışı NFT’lerin Avantajları
Düşük İşlem Ücreti
Her NFT yatırımcısı, işlem ücretlerinin acısını bilir. Bazı işlemlerin yalnızca işlem ücreti olarak 50 dolardan fazlaya mal olmasıyla birlikte, günlük olarak önemli ölçüde dalgalanıyorlar. Zincir dışı NFT işlemleri bu ücretleri kaldırarak NFT satın almayı ve sahip olmayı daha ucuz hale getirir.
Blok Zinciri Deneyimine Gerek Yok
Zincir dışı NFT satın almak isteyen yatırımcıların çok fazla blok zinciri deneyimine ihtiyacı yoktur. İşlem ücretlerinden ve karmaşık kripto teklif sistemlerinden kaçınarak, itibari para birimiyle NFT’ler için teklif verebilirler. Zincir dışı platformlarda, yatırımcıların NFT’leri için bir kripto cüzdanına ihtiyacı yoktur.
Zincir Dışı NFT’lerin Dezavantajları
IPFS Kusurları
IPFS, zincir dışı NFT’lerle ilgili bazı güvenlik sorunlarının üstesinden gelmeye yardımcı olur; ancak, NFT yaratıcısı hala NFT dosyasını silme yetkisine sahiptir. Bunu yaparak, dosya ile blok zinciri arasındaki bağlantıyı koparırlar. Bu, NFT’nin hala blok zincirinde var olduğu anlamına gelir, ancak, sahipler buna erişemez. Sahibi sizsiniz ama teknik olarak mevcut değil.
Güvenlik
Zincir dışı NFT’ler verilerini çevrimdışı olarak depoladığından, akıllı sözleşmeler yalnızca bireyleri NFT’lerinin depolama konumuna bağlamak için kullanılır. Zincir dışı ağda bir sorun olursa, bağlantının kendisi işe yaramaz olacak ve NFT artık kullanılamayacak.
Son düşünceler
Zincir üstü veya zincir dışı – neyi seçmelisiniz? Hem zincir içi hem de zincir dışı NFT’lerin çeşitli artıları ve eksileri vardır ve daha iyi seçenek kişisel tercihlerinize bağlı olacaktır.
NFT verilerinin zincir üzerinde depolanması ideal olsa da, depolama kısıtlamaları çoğu medya tabanlı proje için bunu imkansız kılıyor. HTTPS veya merkezi zincir dışı barındırma söz konusu olduğunda, sunucular tek bir arıza noktasına karşı savunmasız olduğundan, NFT verilerinin çevrimiçi veya değişmeden kalacağının garantisi yoktur.
IPFS ile merkeziyetsiz veri depolama uygun maliyetlidir ve minimum gözetim ile yönetilebilir. Ayrıca, IPFS’deki NFT içeriğinize erişilemez hale gelmesi durumunda yeniden yüklemek için uygun bir yedek kullanılabilir. Dijital varlıklarınızı nasıl barındırmak istediğiniz konusunda kendi bilinçli kararınızı vermeniz için size yeterli bilgiyi verdiğimizi umuyoruz.
Feragat: Sunulan bilgiler piyasa koşullarına tabidir ve yazarın kendi görüşünü içermektedir. Kripto para birimlerine yatırım yapmadan ve yukarıdaki bilgileri takip etmeden önce lütfen “kendi” piyasa araştırmanızı yapın. Ne yazar ne de yayın (btcmagazin.com) mali kayıplarınız için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.
Bizi twitter, telegram, instagram ve linkedin kanallarımızdan takip edebilirsiniz.
