İzinli ve İzinsiz Blok Zinciri Arasındaki Farklar – Permissionless vs. Permissioned
İznli ve izinsiz blok zinciri nedir? İzinli ve izinsiz blok zinciri arasındaki farklar nelerdir? İzinli ve izinsiz blok zinciri avantajları ve dezavantajları nelerdir? İşte tüm ayrıntılar.
Blok zinciri teknolojisinin şimdiye kadarki ilk ve en büyük kullanım örneği Bitcoin’in merkeziyetsiz blok zinciridir. Bitcoin’in başlattığı “izinsiz blok zinciri” kavramının peşinden giderek kendi izinsiz blok zincirlerini çalıştırmaya başlayan yüzlerce kripto para vardır. Sistem gereksinimlerini karşılayan bir bilgisayarı ve internet ağı olan herkes, bu izinsiz blok zincirlerine erişebilir, zincirin bir parçası olabilir.
Bitcoin’in geliştirerek piyasaya tanıttığı bu blok zinciri, finans kurumları, işletmeler, hükümetler ve konsorsiyumlar tarafından kullanılan “izinli blok zinciri” kavramından farklıdır. İzinli, izin verilen veya izin gerektiren gibi tanımlanabilecek bu blok zincirleri, anonimlikten ve merkeziyetsizlikten yüksek derecede ödün vermektedir. Bunun yanında iş gereksinimlerine daha uygun olması için tasarlanmışlardır ve daha yüksek bir ağ hızı sağlarlar.
Her iki blok zinciri türü de dağıtılmış defter teknolojisinin (DLT) birer örneğidir. İki çözüm arasındaki temel benzerlikleri, farkları ve kullanıcılarını aşağıda daha derinlemesine inceleyeceğiz.
Blok Zinciri Ağı Nedir?
Blok zincirinin temellerini ve çözdüğü sorunları baştan incelersek, iki blok zinciri türünün ne amaçla kullanılıyor olabileceğini daha iyi anlayabiliriz. Bitcoin’in piyasaya sürülmesiyle hayatımıza giren blok zinciri teknolojisi, ağdaki tüm katılımcılar arasında var olan, her cihaza dağıtılan, değiştirilemez bir veri tabanı defteridir. Blok zincirinde yapılan her değişiklik, anlık olarak tüm katılımcıların defterlerine kaydedilir. Bu sayede ağdaki herkes aynı veri kayıtlarına sahip dağıtılmış defteri depolar. Bu, her kullanıcının ağdaki işlemleri görebilmesini ve geçmişe dönük olarak inceleyip teyit edebilmesini sağlar.
Herhangi bir validatörün sunucu verilerini güncellemesi ve bir fikir birliğine varabilmesi için İş Kanıtı (PoW), Hisse Kanıtı (PoS) veya onlardan türemiş başka bir konsensüs mekanizması kullanılır. Geleneksel sunucularda ise katılımcılardan herhangi biri veya yetkili olanlar veriler üzerinde değişiklik yapabilirler. Bu, dağıtılmış defter verilerinin değiştirilemez, kurcalanamaz ve silinemez olduğu anlamına gelir.
Blok zinciri, geniş bilgisayar ağı sayesinde ekosistemdeki tüm verileri korur. Bu, tek başarısızlık noktasını ortadan kaldırır. Blok zincirinin tamamında bir adet verinin değiştirilmesi veya istismar edilmesi için ağda çalışan bilgisayarların ürettiği hash gücünün en az %51’inin ele geçirilmesi gerekir. Bitcoin blok zincirini çalıştıran, tüm dünyada dağılmış yüz binlerce cihaz, zincirlere yeni bloklar ekleyerek işlemleri doğrulamaktadır. Bilgisayar korsanları, tek veya birkaç sunucuyu ele geçirmek yerine ağın çoğunluğunu ele geçirmesi gerektiği için blok zincirleri, siber saldırılara karşı çok daha güvenlidir.
Tüm işlemler açık anahtarlı kriptografik tekniklerle şifrelenir, blok zinciri ağı da herhangi bir merkezi sunucuya, üçüncü parti uygulamalara veya aracıya ihtiyaç duymadan sürekli olarak çalışır.
İzinsiz Blok Zinciri Nedir? (Permissionless)
İzinsiz blok zincirleri, kripto topluluğu kullanıcılarının yakından tanıdığı dağıtılmış defter teknolojisi türüdür. Çünkü Bitcoin, Ethereum, BNB Smart Chain, Avalanche, Solana ve diğer birçok blok zinciri bu türü kullanmaktadır. İzinsiz bir blok zinciri ağına isteyen herkes katılabilir, valitadör yani doğrulayıcı olarak görev yapabilir.
Eğer yeterli özelliklere sahip bir bilgisayarınız ve sürekli çalışan bir internet bağlantınız varsa bir Ethereum validatörü olarak ağın çalışmasını sürdürmeye katkı sağlayabilir, staking ödülleri ile pasif gelir elde edebilirsiniz. İzinsiz blok zinciri ağlarında erişim kontrolleri olmaz. Ağın çalışmasını sürdürmeye yardım eden kullanıcılar KYC onayı yapmak veya başka bir şekilde kendilerini doğrulamak zorunda kalmazlar. Kişinin ağda validatör olarak görev yapması için anonim bir Ethereum cüzdanına sahip olması yeterlidir.
İzinsiz Blok Zincirlerinin Avantajları
Topluluk yönetişimi: Blok zinciri ağını hükümet, şirket veya başka bir merkezi otorite yerine blok zincirinin yerel kripto parasına sahip olan kullanıcılar topluluğu yönetir.
Artırılmış güvenlik: Doğrulayıcılar için kısıtlama olmaması, daha fazla katılımcının blok zinciri ağına katkıda bulunmaya yardımcı olmasını teşvik eder. Bu sayede ağın güvenliğini artıran doğrulayıcı düğüm sayısı artar, izinsiz defterler daha fazla kişi arasında dağıtılır.
Merkeziyetsizlik: Bir kişinin doğrulayıcı için ağa katılırken herhangi bir erişim kısıtlamasına veya kontrole tabi tutulmaması, izinsiz blok zinciri ağlarının merkeziyetsiz şekilde çalışabilmesini sağlar. Ağdaki her katılımcı eşittir ve hiçbir node başka bir node’a kıyasla daha fazla yetkiye sahip olamaz.
Gizlilik: Bir doğrulayıcının ağa katılırken herhangi bir belge veya kişisel ayrıntı sağlaması gerekmez. İzinsiz blok zincirlerinde katılımcılar bu sayede takma isimle veya anonim olarak ağa katılabilir, artırılmış gizlilik çözümünden faydalanabilir.
Sansür direnci: Çok fazla doğrulayıcı ve yüksek merkeziyetsizlik, blok zincirinin sansüre dayanıklı olmasını sağlamaktadır.
İzinsiz Blok Zincirlerinin Dezavantajları
Enerji verimliliği problemi: Proof of Work (İş Kanıtı – PoW) algoritması, madencilerin yüksek bilgi işlem gücüne sahip yüksek enerji tüketen fiziksel ekipmanlar çalıştırmasını gerektirir. Bu, fikir birliğine varılması ve blok ödülleri kazanılması için enerji yoğun sistemler kullanılması anlamına gelir. Bitcoin madenciliği için her yıl birçok ülkeye kıyasla daha yüksek enerji tüketiliyor. Ancak Ethereum da dahil olmak üzere çok fazla blok zinciri bu problemin üstesinden gelmek için konsensüs mekanizmasını Proof of Stake (Hisse Kanıtı – PoS) gibi enerji verimli algoritmalara yükseltmiştir. PoW ile çalışan sayılı blok zincirleri arasında Bitcoin, Litecoin ve Ethereum Classic ağları başı çekmektedir.
Sınırlı ölçeklenebilirlik ve hız: Ağdaki işlemleri işlemek ve zincire yeni bloklar eklemek için çoğunluğun veya hepsinin fikir birliğine varması gereken çok fazla doğrulayıcı vardır. Bu, izinsiz blok zincirlerinin sınırlı ölçeklenebilirliğe sahip olabilmesini ve işlem işleme kapasitelerinin düşük olması sorunlarını doğurur.
Zincir bölünme riski: İzinsiz blok zincirlerinde ekosistemi topluluk yönetir. Topluluk çok büyük olduğunda madenciler arasında anlaşmazlıklar ve ekosistemin geleceği hakkında sert tartışmalar çıkabilir. Bu, topluluğun potansiyel olarak ikiye bölünmesi ve önceki sürümlerle uyumlu olmayan yeni bir blok zinciri oluşması ile sonuçlanabilir. Hard forklar bazen yeni bir kripto para yaratılması ile de sonuçlanabilir. Örnek olarak Bitcoin hard forku ile Bitcoin Cash oluşması, Ethereum hard forku ile Ethereum Classic oluşması ve Ethereum’un 2022’deki hard forku ile ETHPoW’un oluşması verilebilir.
Kötü amaçlı etkinlik riski: Çoğu izinsiz blok zinciri, bilgisayar korsanı saldırılarına karşı etkili bir şekilde koruma sağlasa da, siber suçluların ağa girmesini ve ekosistemdeki çözümleri hedeflemesini engelleyemez.
İzinli Blok Zinciri Nedir? (Permissioned)
İzinsiz bir ağın aksine, izinli bir blok zinciri, doğrulayıcılar için erişim kontrolleri bulunan bir DLT çözümüdür. Hyperledger Fabric, ConsenSys Quorum, R3 Corda ve benzeri blok zincirlerinde ağdaki tüm doğrulayıcılardan KYC belgeleri talep etmek için bir gereklilik oluşturmak anlamına gelebilir.
Ayrıca çoğu durumda, izin verilen defteri yöneten kuruluş veya topluluk, ekosistemdeki blokları doğrulamak için kullanıcıları seçer. Ayrıca izinli blok zincirleri, verimliliği artırmanın yanı sıra daha yüksek verim ve ölçeklenebilirlik elde etmek için ağdaki maksimum doğrulayıcı sayısını sınırlar.
Bazı izinli blok zincirlerinin standart kullanıcılar için erişim kontrolleri olsa da, diğerleri yalnızca kimlerin doğrulayıcı olabileceğini kısıtlar. Genel halka hitap eden izinsiz muadillerinin aksine, izinli blok zincirleri, bireysel iş ihtiyaçlarına uyacak şekilde daha kolay özelleştirilebildikleri için kurumsal kullanım için daha uygundur.
İzinli Blok Zincirlerinin Avantajları Nelerdir?
Sınırlı kötü amaçlı varlık: Doğrulayıcılar için etkili erişim kontrolleri ile izinli blok zincirler, ekosistemdeki kötü niyetli tarafların varlığını etkili bir şekilde ortadan kaldırabilir (veya en azından sınırlayabilir).
Özelleştirilebilirlik: Doğrulayıcılar için erişim kontrolleri ile, izinli blok zincirlerini yöneten kuruluşlar kendi kurallarını belirleyebilir ve ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşılamak için ağı özelleştirebilir.
Gelişmiş ölçeklenebilirlik ve hız: İzinli blok zincirleri yalnızca az sayıda doğrulayıcı içerir. Sonuç olarak, yüksek ölçeklenebilirlik ve hız elde ederken, izinsiz muadillerinden çok daha hızlı fikir birliğine varabilirler.
Uyumluluk: İzinli defterler, kuruluşlara ağ altyapısı üzerinde daha fazla kontrol sağlar ve bu da uyumluluk gereksinimlerini daha verimli bir şekilde yerine getirmelerine olanak tanır.
Maliyet verimliliği: Az sayıda doğrulayıcı, ölçeklenebilirliği ve verimi artırır ve ağın işletim maliyetlerini azaltır.
İzinli Blok Zincirlerinin Dezavantajları Nelerdir?
Sansüre karşı direnç yok: Ağ, düzenlemelere uymak zorunda olan bir kuruluş tarafından yönetildiğinden, izinli blok zincirleri bazı yargı bölgelerinde sansüre tabi olabilir.
Daha az şeffaflık: İzinli blok zincirlerin şeffaflığı, onu yöneten kuruluşun kendisine bağlıdır. Bazı kuruluşlar, izinsiz zincirlerle aynı şeffaflığı korumaya karar verebilirken, diğerleri süreçleri ve prosedürleri hakkındaki bilgileri katılımcılarla paylaşma konusunda isteksizdir.
Artırılmış merkezileştirme: Zinciri yöneten kuruluş veya topluluk tarafından yönetilen izinli ağlara yalnızca sınırlı sayıda doğrulayıcı katılabilir. Dağıtılmışlık seviyesi ağa göre değişirken, izinli blok zincirleri, izinsiz muadillerine göre daha merkezidir.
Mahremiyet eksikliği: Doğrulayıcılar (ve bazı durumlarda standart kullanıcılar da) KYC’den geçmek zorunda olduğundan, izinli blok zincirleri sınırlı mahremiyete sahiptir ve bu da çoğu katılımcının ağı takma adla kullanmasını neredeyse imkânsız hale getirir.
Potansiyel güvenlik sorunları: Uygun erişim kontrolleri ile izinli blok zincirleri, ağlarında yüksek düzeyde güvenlik sağlayabilir. Bununla birlikte, az sayıda doğrulayıcı nedeniyle, kötü niyetli bir taraf, izinli bir blok zincirine sızmak için izinsiz bir deftere sızmaktan daha kolaydır.
İzinsiz ve izinli blok zincirleri arasındaki farklar
İzinli blok zincirlerinin bekçileri vardır. Yalnızca belirlenmiş katılımcılarla sınırlıdırlar ve erişimi tek bir varlık kontrol eder. Bu varlık bir kullanıcı grubu, bir işletme veya bir hükümet olabilir. KYC, bekçilerin yalnızca tanıdıkları kişilere erişim sağladığı anlamına gelir, bu da izinsiz blok zinciri kullanıcılarının keyfini çıkardığı anonimliği ortadan kaldırır.
Sınırlı sayıda kullanıcı ve kimin blok zinciri defterinde işlem yaptığını bilme yeteneği, izlemeyi ve doğrulamayı kolaylaştırır. Bu, izinli blok zincirlerin daha güvenli görünmesini sağlayabilir, ancak eleştirmenler, izinli bir blok zincirinde bekçinin bir güvenlik riski oluşturduğuna işaret eder. Bekçi tehlikeye girerse veya uygun olmayan değişiklikler yapmayı seçerse, güvenlik tehlikeye girer. Dış gözetim için şeffaflığın olmaması, merkezi güvenliği, merkeziyetsiz güvenlikten daha riskli hale getirir.
İzinsiz bir blok zinciri nasıl güvenli olabilir?
İzinsiz bir blok zincirinde güvenlik demokratikleştirilir. Blok zincirinin izlenebilirliği, kullanıcıların gizlice değişiklik yapmamasını ve her kullanıcının eşit kontrol ve görünürlüğe sahip olmasını sağlar. Kullanıcıların yarısından fazlasının izinsiz bir blok zincirini bozmak için değişiklik başlatması gerekir. İzinsiz blok zincirinin güvenliği, bilgi ve gücün merkeziyetsizliğine dayanır. Ancak şeffaflık, izinsiz blok zincirinin potansiyel bir zayıflığıdır. Belirli endüstriler veya uygulamalar, her kullanıcının kendi özel bilgilerini tutmasını istemeyebilir.
Çok sayıda kullanıcı da daha düşük performans ve ölçeklenebilirlik sorunlarına yol açar. Blok zincirleri büyüdükçe ve daha fazla kaynak kullandığından, enerji verimliliği de önemli bir endişe kaynağıdır.
Hem İzinsiz hem de İzinli Blok Zincirleri Sektörde Hayati Bir Rol Oynuyor
DLT teknolojisinin orijinal uygulaması olarak izinsiz blok zincirleri, topluluk yönetişiminin yanı sıra yüksek düzeyde merkeziyetsizlik, güvenlik, şeffaflık özelliklerine sahiptir. Öte yandan, izinli defterler daha yüksek hız, ölçeklenebilirlik ve özelleştirme için merkeziyetsizlikten fedakarlık eder. Giderek merkezileştikçe, topluluktaki birçok kişi, izinli blok zincirlerin kriptonun temel ilkelerine aykırı olduğunu savunuyor.
Bununla birlikte, genel halkı hedefleyen ve evrensel bir amaca hizmet eden izinsiz muadilleri gibi, izinli blok zincirleri, amaç ve hedeflerine daha iyi ulaşmak için onları özelleştirebilen işletmelerin ihtiyaçlarını karşılayarak sektörde önemli bir rol oynar.
İzinsiz bir blok zincirinin en büyük zorluğu nedir?
İzinsiz blok zincirleri kullanıcılara muazzam faydalar sunarken, karşılaştıkları en büyük zorluk sınırlı ölçeklenebilirliktir. Çok sayıda doğrulayıcı olması ve işlemleri doğrulamak ve zincire yeni bloklar eklemek için hepsinin bir fikir birliğine varması gerektiği gerçeği nedeniyle, izinsiz blok zincirleri, izinli muadillerinden çok daha yavaştır.
Bununla birlikte, birçok izinsiz blok zinciri, daha verimli fikir birliği mekanizmalarına geçerek ve zincir dışı ölçeklenebilirlik çözümlerini entegre ederek hızla ilgili sorunlarını çözmeye çalışıyor.
Ethereum izinli bir blok zinciri midir?
Ethereum, doğrulayıcılar için erişim kontrollerinden yoksun olduğu için izinsiz bir blok zinciridir. Çalışan bir internet bağlantısına ve uyumlu bir cihaza sahip herkes ekosisteme katılabileceği ve uygulamalarla etkileşim kurabileceği için Ethereum aynı zamanda halka açık bir DLT çözümüdür. Ethereum gibi Bitcoin de ekosistemi sürdürmek için herkesin özgürce madenci olabileceği izinsiz ve halka açık bir blok zinciri ağıdır.
İzinli blok zincirlerinin kullanım durumları nelerdir?
Gelişmiş ölçeklenebilirlik ile çok daha yüksek hızlarda çalışabildikleri ve merkeziyetsizlikten ödün verebildikleri için izinli blok zincirlerinin ana kullanım durumları öncelikle işletmeler içindir. İşletmeler için izinli blok zinciri kullanım örnekleri arasında tarladan sofraya gıda takibi, dijital kimlik, tedarik zinciri yönetimi ve bankacılık çözümleri yer alır.
Son Düşünceler
Hem izinli hem de izinsiz blok zincirleri çeşitli amaçlar için kullanılabilir. Uygulama iş kriterlerine bağlı olduğu için bir çözümün diğerine üstün olduğunu söylemek imkânsızdır. İster izinli ister izinsiz olsun blok zincirlerinin her ikisinin de belirli bir dizi özelliği vardır. Öte yandan, izinsiz blok zinciri, artan sayıda insanın katılmasına ve kendi değerlerini katmaya katkıda bulunmasına izin verecek şekilde tasarlanmıştır. Buna karşılık, izinli blok zinciri, verilerini ve operasyonlarını yönetmek için özel kuruluşlara ve işletmelere daha fazla odaklanır. İzinli ve izinsiz blok zincirleri, onlara daha fazla çalışma alanı sağlamak için sürekli olarak geliştirilmekte ve genişletilmektedir.
İzinli blok zincirlerinin çoğu, konsorsiyum blok zincirleri kategorisine girer, ancak uygulama sırasında bazı zorluklarla karşılaşır. Farklı tarafların fikir birliği, dolayısıyla ağ kuralları üzerinde anlaşması gerekir. Ayrıca, blok zinciri gibi yeni bir teknolojinin, ölçekleme üzerine büyük miktarda veriyi yönetip yönetemeyeceği sorgulanabilir. Bu tür niş çözümleri uygulamak için blok zinciri geliştiricilerini işe almak da maliyetlidir.
Feragat: Sunulan bilgiler piyasa koşullarına tabidir ve yazarın kendi görüşünü içermektedir. Kripto para birimlerine yatırım yapmadan ve yukarıdaki bilgileri takip etmeden önce lütfen “kendi” piyasa araştırmanızı yapın. Ne yazar ne de yayın (btcmagazin.com) mali kayıplarınız için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.
Bizi twitter, telegram, instagram ve linkedin kanallarımızdan takip edebilirsiniz.
