Kripto Para Stake Etmenin Riskleri – Potansiyel Avantaj ve Dezavantajlar
Kripto paralar hem kullanım amaçları hem de yatırım yönleri ile yeni finans çağının en öne çıkan varlıklarındandır. Kripto paralar ile pasif gelir elde etmenin yöntemlerinden biri “staking” ismi verilen süreçtir. Staking, cüzdanınızda varolan kripto paralar ile daha fazlasını elde etmenin en basit yoludur.
Kripto staking nedir, nasıl çalışır, nasıl kripto stake edebilirim ve daha fazlasını makalenin devamında inceleyeceğiz.
Kripto Staking Nedir?
Kripto staking, Hisse Kanıtı (PoS) konsensüs mekanizması ile çalışan blok zincirlerine kripto para yatırarak işlemlerin doğrulanması ve ağın güvenliğinin sağlanması sürecine katılmaya verilen isimdir. Kripto paralar, işlemleri onaylarken bir yandan da blok zinciri ağının güvenliğini desteklemek için taahhüt edilir.
Proof of Stake mekanizmasını kullanan blok zincirleri, enerji verimliliğinin staking sistemi ile sağlar. Kripto piyasasında yatırım getirisi elde etmek isteyenler, bir tür pasif gelir modeli olarak kripto stake etmeyi tercih edebilirler. Herhangi bir sistemde olduğu gibi staking’de de avantajlar, dezavantajlar ve riskler mevcuttur.
PoS için örnek verilebilecek en iyi blok zinciri Ethereum’dur. Eylül 2022’ye kadar enerji yoğun sistem olan PoW’u kullanan Ethereum, The Merge yükseltmesi ile birlikte PoS konsensüs mekanizmasına geçmiştir. ETH staking, blok zincirine yeni işlem ve bloklar eklemek için bir validasyon yaklaşımıdır.
Katılımcılar, ETH’lerini blok zincirine kilitler ve protokolün rastgele işlemlerde kendilerini rastgele validatör olarak seçmesini beklerler. Ağa ne kadar kripto stake ederseniz valitadör olarak seçilme ihtimaliniz de o kadar artar. Sonuç olarak doğruladığınız işlemlerden pay alır ve senelik %5,2 oranında ETH ile ödüllendirilirsiniz. Bu, her blok zincirinde ve kripto parada değişen bir orandır.
Yatırımcılar, staking işlemini doğrudan blok zinciri protokollerini kullanarak gerçekleştirebileceği gibi bunu basitleştiren merkezi ve merkeziyetsiz platformları da tercih edebilir. Örneğin kendi cüzdanınızı kullanarak Ethereum Beacon Chain’e doğrudan ETH stake ederseniz kripto paralarınızın mülkiyeti elinizde bulunur. Eğer bunun yerine merkezi bir platform veya borsada staking yapmayı tercih ederseniz kripto paralarınızı o platform sizin için tutar.
Uzaktan bakıldığında staking, pasif gelir elde etmek için kripto varlıklarınızı çalıştırmayı içerir. Bu süreç, esnek şekilde fonlarınızı istediğiniz zaman çekebileceğiniz bir süreç de olabilir, fonlarınız belirli veya belirsiz bir süre boyunca kilitli de kalabilir.
Kripto Stake Etmek Ücretli mi?
Kripto staking, geleneksel mevduat hesaplarına kıyasla oldukça yüksek faiz oranları sunar. Bu, Türkiye gibi çok yüksek faiz oranlarına sahip ülkeler için geçerli olmasa da gelişmiş ülkelerdeki düşük faizlerden kaçış yöntemi olarak kripto staking kullanılabilir. Herhangi bir kripto staking süreci çok büyük olasılıkla ücretsiz olacaktır veya minimum düzeyde işlem ücreti ödenmesini gerektirecektir.
Staking, çok küçük karbon ayak izi sayesinde PoW madenciliğine kıyasla binlerce kat daha az enerji tüketir. Aynı zamanda herhangi bir gelişmiş donanıma veya maliyetli bilgi işlem kaynaklarına ihtiyaç duyulmaz. PoS staking’in en iyi yanlarından biri de blok zincirinin performansına ve güvenliğine doğrudan katkıda bulunurken bir yandan da gelecek güncellemeler ve değişikliklerde söz hakkına sahip olmaktır.
Kripto stake edilerek kazanılacak yıllık faiz tutarı %2 ila %100 arasında değişebilir. Bu, tercih edilen blok zinciri, kullanılan platform, kampanyalı oranlar ve birçok farklı faktöre göre değişiklik gösterebilir.
Kripto Para Stake Etmenin Riskleri
Şimdiye kadar staking’in faydalarından bahsettik. Ancak herhangi bir finansal süreç, hem avantaj hem de dezavantaj içermektedir. Aşağıda kripto stake etmeden önce bilmeniz gereken şeylerin bir özeti var.
Düğüm Oluşturma Maliyetleri
Bir PoS zincirinde validatör düğümü oluşturmanın ve üçüncü taraf bir sağlayıcı seçmenin birkaç maliyeti vardır. Özellikle tam teşekküllü bir validatör olarak düğüm çalıştırmak için kripto stake etmenin yanında donanıma da ihtiyacınız olur. Düğümler, protokolün yönetiminden sorumludur. Ağın merkeziyetsiz ve yüksek performanslı çalışması için aktif olarak çalışırlar.
Kullanıcılar, kullanıcılara tahsis edilen ödül miktarına ve güvenilirliğe göre istedikleri düğümü seçerek onun protokolüne kripto stake edebilirler. Sizin protokolünüze stake edilen kriptoların kazançlarının bir kısmını da kendiniz için ayırabilirsiniz. Ancak kendi validatör düğümünüzü çalıştırmak isterseniz hem güçlü donanımlara sahip olmanız gerekir, hem de yüksek elektrik faturaları ödemeye hazır olmalısınız. Herhangi bir staking sürecinde düğüm oluşturma zorunluluğu yoktur.
Ödül Süresi
Kullanıcılar, kripto stake ederek iştah açıcı ödüller kazanmayı arzular. Peki bu ödüller cüzdanınıza ne sıklıkla ve nasıl yatırılacak? Bazı platformlar günlük, saatlik, hatta dakikalık olarak ödülleri cüzdana aktarırken bazı platformlar ise yatırımcıları ödüller için bekletir.
Burada göz önünde bulundurulması gereken önemli detay, kazanılan ödüllerin stake edilen kripto miktarına dahil edilip edilemeyeceğidir. Bu ödüller stake miktarına mı eklenecek, yoksa cüzdanınıza mı? Örnek olarak ödüller cüzdanınıza ayda bir eklenirse onları stake edilen miktara dahil etmek için bir ay beklemiş olursunuz. Ayrıca herhangi bir koşulda staking’i ay dolmadan bitirdiğinizde o ayın ödüllerini ya geç alırsınız ya da hiç almazsınız. Bu yüzden kripto stake etmeden önce ödüllerin hangi periyotlarla nasıl verildiğini gözden geçirmelisiniz.
Likidite Riski
Likidite endişesi, kripto stake etme risklerindendir. Eğer stake ettiğiniz kripto ile ilgili likidite sorunları varsa, staking işlemini kapattığınızda elinizdeki varlıkları nakite çeviremeyebilirsiniz.
Piyasa Riski
Likidite riskine benzer bir büyük risk ise piyasa riskidir. Stake ettiğiniz kriptodan yıllık %15 getiri elde etmeyi planlarken %60 değer kaybıyla karşılaşma ihtimaliniz vardır. Olumsuz fiyat hareketleri potansiyeli her zaman mevcuttur, çünkü kripto piyasası çok volatildir. Bu yüzden stake edeceğiniz kripto parayı çok dikkatli seçmelisiniz.
Kilitleme Süresi
Kripto paraları stake ettiğinizde kilitli bir duruma geçerler. Bu, kilitlenme dönemi boyunca o varlıklara erişemeyeceğiniz ve onlarla herhangi bir işlem yapamayacağınız anlamına gelir.
Çoğu platform, birden fazla kilitlenme süresi sunmaktadır. Esnek kilitleme, kripto varlıkları herhangi bir zaman anında veya ertesi gün çekebileceğiniz anlamına gelir. 7 gün, 15 gün, 1 ay, 3 ay, 6 ay ve 1 sene gibi farklı kilitleme süreleri de olabilir. Aralık 2020’de başlayan ETH staking sürecinde ETH’lerin çekilebileceği ilk tarih, Şanghay Yükseltmesinin gerçekleşeceği tarih olan 12 Nisan 2023’tür. Yani neredeyse iki buçuk yıl.
Validatör Riskleri
Kripto para staking, validatör risklerini de beraberinde getirir. Çünkü kripto para stake ederken bir validatör düğüm oluşturmanın operasyonları teknik bilgi gerektirir. Validatörlerin daha iyi staking getirileri kazanması için düğümler için %100 çalışma süresi sağlamalıdır.
Ayrıca bir validatör düğüm adına tutarsızlıklar, bir yatırımcının genel staking getirilerini etkileyebilir. Üçüncü taraf doğrulayıcılara stake devretmemek için kendi validatör düğümünüzü çalıştırabilirsiniz. Bu, başkasının düğümünün poblemleri nedeniyle getirilerin etkilenmesinin veya stake edilen miktarın tehlike altına girmesinin önüne geçer.
Varlıkların Kaybı veya Çalınması
Tıpkı diğer varlıklar gibi, kripto paralar da hırsızlık veya kayıp gibi aksiliklere karşı savunmasızdır. Özel anahtarlarınızı unutma olasılığı nedeniyle, kayıp veya hırsızlığın kripto para risklerini beraberinde getirdiğini unutmamalısınız. Bazı durumlarda kripto varlıklar için gevşek güvenlik önlemleri de hırsızlık ve kayıp olaylarına yol açabilir.
Kripto para stake etme yönteminizden bağımsız olarak, cüzdanınızın yedeğini almaya yeterince dikkat etmelisiniz. Ayrıca, kripto varlıklarınızın güvenliğini sağlamak için güvenli depolama veya özel anahtarlar da sağlamalısınız. Bu nedenle, kullanıcıların özel anahtarlar üzerinde kontrol sahibi olmalarını sağlayan uygulamalar, saklama amaçlı üçüncü taraf staking platformlarına kıyasla daha iyi bir seçimdir.
Zayıf Tokenomi ve Enflasyon
Token stake etmeden önce göz önünde bulundurmanız gereken bir diğer husus da projenin staking ödülleri ve tokenomiğidir. En yüksek stake getirisine sahip token aramak, yatırımcılar için her zaman en iyi seçim olmayabilir.
Bir protokol veya blok zinciri, tokenomisinin büyük bir bölümünü ödüller için tahsis ettiğinde, bu aynı zamanda tokenın yüksek enflasyon riskini de beraberinde getirir. Toplam token dolaşım arzına düzenli olarak daha fazla token dağıtılacaktır.
Temel bir ekonomik ilke bize, sürekli artan bir arzın token fiyatı üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturacağını öğretir. Bu nedenle, token fiyatlarını zaman içinde korumak için token için artan bir talep olmalıdır. Güçlü bir token kullanım durumu ve buna bağlı olarak token için artan talep olmadan staking ödülleri aşırıysa, bunlar dikkatli olmanız gereken kırmızı bayraklardır.
Belirli bir tokenın büyük varlıklarını elde edebilirsiniz, ancak çok az değere sahip olabilirsiniz. Stake yaparak kazanabileceğiniz potansiyel getirilerin ötesine, ancak projenin temellerine ve tokenın kendisine bakın.
Protokol saldırı riski
Son olarak, yaygın ancak genellikle gözden kaçan bir risk, protokollere veya DEX’lerin kendisine yönelik saldırılardır. DeFi protokollerinde veya DEX’lerde token stake ettiğinizde, genellikle protokolün kötü niyetli bilgisayar korsanları tarafından saldırıya uğraması ve sonuç olarak fonlarınızı kaybetme riski vardır.
Diğer bir risk ise, protokolün kurucularının hazineleri kötü yönetmesi veya daha kötüsü protokoldeki fonlarla firar etmesidir. Bu, kripto terimlerinde yaygın olarak ‘rug pull’ olarak da bilinir. Rug pull, kriptoda çok fazla kez meydana gelen talihsiz bir olaydır. Güvenilirliği hakkında bir yargıya varmak için ekibin geçmişini ve deneyimini değerlendirmeniz gerekecektir.
İlk risk, herkesin protokollerle etkileşime geçmeye ve staking yapmaya karar verirken üstlenmesi gereken bir risktir. Bu, tüm yumurtalarınızı tek bir sepete koymayarak hafifletebileceğiniz bir risktir. Risk o kadar yüksek olmayabilir, ancak potansiyel sonuçları göz önüne alındığında kesinlikle hala önemlidir.
Nasıl Kripto Stake Edebilirim?
Merkezi Platformlarda Staking
Birçok merkezi borsa (CEX), daha fazla rahatlık ve daha az cüzdan saldırıları ve validatör düğümü riskleri için kullanıcılar için staking hizmetleri sunar. Örneğin kriptoları kendiniz stake edecekseniz, birkaç adımdan geçmeniz gerekir. Kendi cüzdanınızı oluşturmanız, başlangıç ifadesini not etmeniz ve bunları güvenli bir yerde tutmanız, paranızı manuel olarak taşımanız ve yetki vermek için güvenilir validatör düğümleri seçmeniz gerekir. Kriptoda yeni biri için bunlar oldukça zor olabilir.
Merkezi borsalarda, platformun arayüzünde birkaç tıklamayla kripto paralarınızı kolayca stake edebilirsiniz.
DeFi Protokollerinde Staking
Ödüller için doğrudan ödül havuzlarında kripto stake hizmeti sunan merkeziyetsiz borsalar (DEX) ve protokoller de vardır. Protokoller ayrıca kripto paraların büyük bir kısmının kilitli olması ve dolayısıyla piyasada daha düşük satış baskılarına sahip olmasıyla da fayda sağlıyor.
Staking sunan başlıca DeFi protokollerinden bazıları arasında Curve Finance, Aave, MakerDAO, Kyber ve çok daha fazlası yer alır.
Kripto Staking’in Diğer Faydaları
Kripto paralarınızı stake etmek ve kilitlemek istemeniz için sebepler şunlardır:
Yönetim
Bir protokolün kripto parasını stake etmek, genellikle yönetim haklarına erişmenizi sağlar. Bu, bir protokolün yönetişim kriptosunu stake ettiğinizde, protokol için yönetişimle ilgili tekliflere katılıp oy kullanabileceğiniz ve karşılığında protokolün gelecekteki eylemlerini etkilemede rol oynayabileceğiniz anlamına gelir.
Bu, yönetişim tekliflerine katılmak ve staking getirileri kazanmak için yönetişim tokenlarını stake ettiğinizde, DEX’ler veya benzer protokoller için de geçerlidir. Örneğin, KyberDAO için çeşitli yönetişim tekliflerine katılmak ve oy vermek için KyberDAO’da KNC stake edebilirsiniz .
Bir alternatif, bir blok zinciri için doğrulayıcılar olarak onlara yetki verebileceğimiz CEX’lerde stake yapmaktır. Örneğin, Binance gibi üçüncü taraf bir CEX aracılığıyla stake yaptığımızda, tokenlarımızı onlara devretmek, ağın doğrulama mekanizmasının bir parçası olmamızı sağlar. Tabi bu durumda bizim adımıza Binance karar verir.
Blok zincirinin güvenliğini sağlamak
Staking, ağın güvenliğinin mülkiyet yoluyla sürdürülmesini teşvik eder. PoS blok zinciri, ağa eklenen yeni veri bloklarını doğrulamak için kriptolarını stake eden ve kilitleyen katılımcıları seçer. Bunu dürüstçe yaptıklarında, seçilen bu katılımcılar ödüllendirilir.
Katılımcılar kötü niyetle hareket ederse, stake edilmiş kriptolarının bir kısmının kaybedileceği veya stake edilen kriptolarına el koyulacağı riskini alacaklardır.
Kötü niyetli veya dürüst olmayan olarak değerlendirilebilecek bazı eylemler şunları içerir: Tek bir alanda birden çok blok önermek veya çelişkili onaylar göndermek. Bu staking türü, blok zincirinin saldırılara karşı güvenliğini güçlendirir. Daha fazla kripto stake edildiğinde, ağın çoğunluğunu kontrol etmek için daha fazla kripto gerekir.
Airdrop’lar
Birçok blok zincirinde yeni protokoller, blok zincirine kripto stake eden kullanıcılara airdrop’lar sunar. Bu, zincirin emniyete alınmasına destekleri ve katkıları için bir ödül olarak yapılır. Dahası, bu airdrop’lar bazen çok yüksek meblağlar değerinde olabilir.
Osmosis ve Juno gibi protokoller, ATOM coin stake eden kullanıcılara airdrop’larla zincirlerini başlattı ve stake’lerini cömert token airdrop’larıyla ödüllendirdi. Polkadot parachain’leri de tam olarak aynı olmasa da DOT stake ederek airdrop kazanma yöntemine bir örnektir.
Zaman verimliliği
Stake etmenin ana prensibi, kriptolarınızı uzun bir süre boyunca kilitlemenizdir. Pasif bir yatırım olduğu için tüccarın seçtikleri kripto paranın fiyat dalgalanmalarını sürekli olarak kontrol etmesini ve kararını yeniden değerlendirmesini gerektirmez.
Son düşünceler
Staking, günümüzde kripto ve merkeziyetsiz finansta pasif gelir elde etmek için kullanılan yaygın bir taktiktir, ancak yaygın olarak kullanılması onu risksiz yapmaz. Staking yapmanın pek çok ödülü ve faydasına ve potansiyel dezavantajlarına ışık tuttuk.
Kripto paralarınız ile pasif gelir kazanmanın tek yolu staking değildir. Bazı riskleri azaltmak için, DeFi protokollerine likidite sağlamayı ve getiri elde etmeyi de düşünebilirsiniz. Yield Farming olarak da bilinen bu süreç, likidite sağlayıcılarının ödül teşvikleri karşılığında belirli havuzlara likidite ekleyerek ödül kazanmasına olanak tanır.
Feragat: Sunulan bilgiler piyasa koşullarına tabidir ve yazarın kendi görüşünü içermektedir. Kripto para birimlerine yatırım yapmadan ve yukarıdaki bilgileri takip etmeden önce lütfen “kendi” piyasa araştırmanızı yapın. Ne yazar ne de yayın (btcmagazin.com) mali kayıplarınız için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.
Bizi twitter, telegram, instagram ve linkedin kanallarımızdan takip edebilirsiniz.
