Ethereum İyileştirme Önerisi EIP-4844 Nedir? Ethereum Ölçeklendirmesini Artırır mı?
EIP-4844, Ethereum’un sıradaki büyük kilometre taşlarından biri olması beklenen bir yükseltme önerisidir. Bu yükseltme ile birlikte özellikle Katman 2’lerin veriminin büyük ölçüde yükselmesi ve işlem ücretlerinin de birkaç kat düşmesi beklenmektedir. Protokol iyileştirmesi aynı zamanda proto-danksharding olarak bilinir.
EIP-4844, öncelikle rollup’lar için büyük ölçeklenebilirlik artışı sağlama olasılığına sahip ve Ethereum ana ağında sharding’i uygulayabilmek için gereken temeli hazırlayacak olan bir iyileştirme önerisidir. Proto Lambda ve Dankrad Feis tarafından sunulan bu öneri, Ethereum’un veri kullanabilirliği nedeniyle darboğaza girmesini ve ölçeklendirmesini kaybetmesini birkaç yöntemle çözüme kavuşturacak.
Veri Kullanılabilirliği İşlem Maliyetini Nasıl Yükseltiyor?
Veri kullanılabilirliği ve EIP-4844’le gelecek olan ölçeklenebilirlik için derinlemesine açıklama yazmak mümkün. Ethereum’un güncel yol haritası, sharding’in ana ağa uygulanmasından önce ölçeklenebilirliği artırmayı sürdürmek için rollup’ların iyileştirmesine dayanmaktadır. Rollup’lar, blok zincirinin zincir dışı depolamasını ve yürütmesini optimize ederek Ethereum’un Katman 1’i üzerindeki yükü azaltır. Bu, depolama tasarrufu yapmak ve yürütmeyi hızlandırmak için yenilikçi bir öneridir.
Bir rollup’un doğrulayıcısı veya sıralayıcısı, Katman 2’deki tüm durum köklerini, işlemleri ve taahhütleri içeren bir işlemi Katman 1’de oluşturur. Bu bilgiyi calldata aracılığıyla gönderdikten sonra rollup düğümleri tarafından çok sayıda zincir dışı işlem işlenir. Ardından tüm işlemler toplanarak zincir işi tek işlem ile blok zincirine kaydedililir. Ana ağa kıyasla çok düşük işlem maliyetleri, rollup’ların giderek yaygınlaşmasına neden olmuştur. İçlerinde Arbitrum, Loopring, ZKSync, Optimism ve daha fazlasının bulunduğu rollup katman 2’lerde token transfer işlemi ortalama $0,10 ve bir token swap işlemi ortalama $0,20 iken her iki işlem için de çok daha düşük işlem ücretleri mümkün olabilir.
Rollup’lardan katman 1’lere giden veriler, hesap bakiyelerinin doğru olduğunu, farklı akıllı sözleşmelerin durumlarını, hesap bakiyelerini, rollup’ların olması gerektiği gibi çalıştığını ve zincir dışı sistemin çözücü olduğunu doğrulayabilmesi için mevcut olması gereken kodları içerir. Rollup’ların güvenli olması için yalnızca bir dürüst tarafın onayı gerektiğinden verilerin Ethereum katman 1’e gönderilmesi zorunludur. Bu, herkesin verileri istediği zaman görüp değerlendirebilmesini sağlar. Toplama operatörlerinin katman 1’e veri gönderme yöntemi ise katman 2’lerdeki işlem maliyetlerinin en az %90’ını oluşturan calldata yöntemidir. Calldata, yürütme esnasında akıllı sözleşmeye iletilen tüm verileri ifade eder. Yani bir rollup katman 2 ağını kullanıyor bile olsanız ödeyeceğiniz işlem ücreti yine de Ethereum ana ağı ile bağlantılıdır.
Ethereum Sanal Makinesi (EVM), rollup verilerini düşük ücretlerle verimli bir şekilde işleyecek şekilde tasarlanmamıştır. Rollup’lar, katman 1’i depolama olarak kullanırken calldata kullanmak için işlem ücreti öderler. Calldata verilerinin boyutunu düşürmek için sıkıştırma teknikleri uygulansa da bunlar sadece kısa süreli maliyet düşürülmesinde işe yaramıştır. Blok başına calldata’lar genellikle 20 ila 50 kilobayt arasında değişmektedir. Calldata’lar bayt başına 16 gwei ile ücretlendirilir.
EIP-4844 Ölçeklendirmeyi Nasıl Artırabilir
Ethereum’da şu anda tüm düğümler her veriyi indirip yürütmek zorundadır. Bir işlem için rollup kullanıldığında düğümler verileri indirse de onları yürütmek zorunda kalmaz. EIP-4844, düğümlerin verilerin sadece bir bölümünü bilip örnekleyerek ağı güvenle çalıştırmaya devam etmesini sağlayacak. Artık düğümler bütün verileri indirmez, sharding’e adım adım gidilen dönemde iyi bir altyapı oluşturur. İyileştirme önerisi ayrıca rollup’lar için daha fazla veri kapasitesi eklemektedir.
EIP-4844 ile Ethereum’a yeni bir katman eklenmektedir. Bu katman, gelişmiş veri kullanılabilirliğine izin veren bir veri katmanıdır. Oluşturulan katman, verileri katman 1’e gönderen rollup’ların verimi için oluşturulmuştur. Modüler yaklaşım sayesinde katmanlar birbirinden bağımsız şekilde ölçeklenebilecektir. Ayrıca tanıtılacak yeni işlem formatı, calldata’lar daha ucuz bir alternatifle gönderilecek. Bu, rollup’ların 100 kata kadar daha verimli çalışmasına, merkeziyetsizlikten ödün vermeden işlem maliyetlerini düşürebilmesine avantaj sağlar. Tıpkı sharding ile ulaşılması planlanan ağ durumu gibi.
Danksharding, blob işlem formatının ölçeklenebilirlik artırmayı kısa vadeli değil tamamen artıracağı bir altyapı hazırlayacak. Bu, sharding’in uygulanması öncesi rollup işlem maliyetlerini düşürmenin iyi yolu.
Blob İşlem Formatı Nedir?
Katman 2’lerin katman 1’e calldata gönderdiğinden bahsetmiştik. Blob işlem formatı, verilerin büyük sabit boyutlu bloblar kullanılarak daha verimli şekilde gönderilip depolanmasını sağlayan bir yeniliktir. Sadece blob ile ilgili herhangi bir verinin var olabileceğini kanıtlama taahhüdü içeren ve ücreti ödeyen bir işlem olan blok işlemi, verileri de katman 1 yerine yeni oluşturulan veri katmanına gönderir. Blob alanı, katman 1 blok alanı kadar pahalı değildir, bu yüzden alınacak işlem ücreti de daha düşüktür. Evet, biraz karışık bir kısım ama blok zinciri veri iletişiminin temellerinden bahsediyoruz.
EIP-4844, verilerin sadece 1 ay boyunca katmanda barındırılmasının yeterli olduğunu söyler. Daha sonra veriler budanır, blob verileri beacon düğümleri tarafından sonsuza kadar saklanmaz. Yani tutulan veriler bir ay boyunca dolandırıcılık kanıtları içindir. Blobların yalnızca taahhütleri erişilebilirdir, blobların kendisine EVM ile erişilemez. Gelecekte ağa uygulanacak sharding, bu altyapının tamamlanmasının ardından yalnızca konsensüs katmanında ve Beacon Chain’de yapılacak değişikliklerle uygulanabilecektir.
Blob’lar, düğümler tarafından bir ay sonra budanacakları için calldata’lardan daha farklı bir yaşam döngüsüne sahiplerdir. Yeterli süre geçtikten sonra standart düğümlerin bu verileri tutması için sebep kalmaz. Bu blob işlemlerinin Ethereum blok alanı tutan diğer işlemlere kıyasla çok daha ucuz maliyetli olmasının sebeplerinden biridir.
Blob Alanı Neden Daha Ucuz?
EIP-4844 ile Ethereum’a çok boyutlu bir ücret piyasası getirilmiştir. Blob işlem türüyle farklı gas fiyatları ve gas limitleri devreye girer. Farklı kaynaklar birbirinden bağımsız maliyetlere sahip olunca veri yürütme için farklı ücretler ortaya çıkar. Bu, blob işlemlerinin Ethereum katman 1’deki işlemlerin gas kullanımı ile rekabet etmeyeceği anlamına gelmektedir.
Farklı ücret piyasasını sadece rollup’lar kullanacağı ve blob ücret ayarlama mekanizması ortalama 1 MB olan blokları hedefleyeceği için işlem ücretleri büyük ölçüde düşecektir. Bu, makalenin ilk kısmında saydığımız rollup katman 2 blok zinciri platformları arasındaki rekabeti de artıracaktır. Blob işlem formatının blok zincirine dahil edilmesi için gereken kriptografi geliştirmesi de KGZ Ceremony’dir (KGZ Töreni).
KZG Töreni
Blob işlemleri, EIP-1559 işlemlerine çok benzer, ancak ağa yapılan bir ekleme, KZG taahhüt şeması olarak bilinen yeni bir kriptografi ilkesidir. EVM’nin her blob için taahhütlere (tüm veriler yerine) erişmesi gerektiğinden KZG taahhüt şeması gereklidir. Bu yeni kriptografinin yaptığı şey, dolandırıcılık sağlayıcısını verilerin gönderilen küçük parçalarla eşleştiğine ikna etmek için tüm veri tabanı yerine verilerin küçük parçalarını dolandırıcılık kanıtına göndermenize izin vermektir.
KZG töreni, bu yeni kriptografi için gerekli parametreleri oluşturmak üzere test edilmiştir. Güvenilir kurulum olarak da bilinen bunun gibi törenler, geçmişte bir protokole fikir birliği veya gizlilik iyileştirmeleri eklemek için kullanılmıştır. İşlem temel olarak, çıktısı her kriptografik protokol çalıştırıldığında kullanılan bazı verileri elde etmek için farklı sırlar üreten bir grup katılımcıyı içerir. Nihai çıktının güvenli olması için, yalnızca bir kişinin dürüst olması ve sırrını ifşa etmemesi gerekir. KZG töreni, karmaşık bir yazılım paketi yerine dünyanın herhangi bir yerinden tarayıcınızdan katılmayı mümkün kılarak, herhangi bir güvenilir kurulumdan en fazla sayıda katılımcıya sahip olmayı hedefliyor.
Danksharding nedir?
Sharding, bir blok zinciri ağının verimliliğini ve ölçeklenebilirliğini artırmak için kullanılan bir tekniktir. Ağın daha küçük birimlere veya “parçalara” bölünmesini içerir ve her parçanın işlemleri paralel olarak işlemesine izin verir. Bu, ağın saniyede daha fazla işlem gerçekleştirmesini sağlar ve bireysel düğümler üzerindeki yükü azaltarak ağı daha hızlı ve verimli hale getirir.
Danksharding, büyük miktarda veriyi tek bir yerde depolamaya odaklanan (geçmişte Ethereum ağının kullandığı) parçalamanın daha basit bir versiyonudur. Bu büyük miktarda veriye “blob” adı verilir ve Katman 2 rollup protokolleri tarafından çok sayıda işlemi işlemek için kullanılacaktır.
2020’den bu yana tüm Ethereum sharding teklifleri (hem Danksharding hem de Danksharding öncesi) ile başka blok zincirlerindeki sharding tekliflerinin çoğu arasındaki temel fark, Ethereum’un rollup merkezli yol haritasıdır. Bu teklifler, işlemler için daha fazla alan sağlamak yerine, Ethereum sharding veri blobları için daha fazla alan sağlar. Bir blobun erişilebilir olup olmadığının kontrol edilmesi, onu doğrulamak için gereken tek şeydir. Yüksek verimli işlemlere izin veren Katman 2 rollup protokollerinin, bu bloblardaki veri alanından faydalanması amaçlanır.
Danksharding’in temel yeniliği, birleştirilmiş ücret piyasasıdır. Her biri kendi blok setine ve blok önerenlere sahip önceden belirlenmiş sayıda parçaya sahip olmak yerine, Danksharding’in o yuvaya giren tüm işlemlere ve verilere karar veren tek bir teklif sahibi vardır.
Proto-danksharding’in (EIP-4844) EIP-4488’den farkı nedir?
EIP-4488, Ethereum ağındaki aynı veri organizasyonu sorununu iki kural uygulayarak çözmeye yönelik daha önceki ve daha basit bir girişimdir:
- Çağrı veri işlem ücretinin 16 gwei / bayttan 3 gwei / bayta düşürülmesi,
- 10MB / blok limiti ve ek olarak 300 bayt / işlem
Sabit sınır, ortalama veri miktarındaki artışın performansta düşüşe yol açmamasını sağlamanın basit bir yoludur. Öte yandan EIP-4844, kısa vadeli bir çözüm olarak çağrı verilerinin gaz maliyetlerini azaltmaya odaklanır. Bu öneri, tam sharding uygulandığında ve Ethereum ağında bloblar kullanıldığında gereksiz hale gelir.
İki iyileştirme önerisi benzer olsa da, rekabet etmiyorlar ve her ikisi de Ethereum ağına fayda sağlıyor. EIP-4488, rollup’ları kullanmanın yüksek maliyetlerini çözmeye yardımcı olabilirken, EIP-4844 tam sharding’in uygulanması için gerekli bir adımdır (ve genel sharding yol haritasıyla uyumludur), ancak teknik karmaşıklığı nedeniyle uygulanması biraz zaman almaktadır.
EIP-4844, Danksharding’e Nasıl Temel Oluşturuyor?
Prosedür basit görünse de, her şey topluluğun nasıl ilerlemeye karar verdiğine bağlıdır. Bazı altyapı ayarlamaları halihazırda uygulanmışken, diğerleri şu anda geliştirilmektedir. Bu öneriyi geliştirmedeki en önemli denge, şimdi daha fazlasını uygulamak ile daha sonra daha fazlasını uygulamaya ihtiyaç duymak arasındadır: sharding’i tamamlama yolunda işin %25’i mi, %50’si mi yoksa %75’i mi uygulanmalı?
Bu ayarlamaların çoğu daha önce Ethereum’un rollup merkezli stratejisine dayanıyordu. Proto-danksharding ise tam olarak uygulamadan sadece işlemi gerçekleştirmek için gerekli işlem formlarını ve doğrulama kriterlerini sağlıyor.
Şu anda ağ, her blokta yaklaşık 90 kilobayt blok alanı kaplayan işlemleri destekleyecek şekilde ayarlanmıştır. Daha büyük blok boyutlarına izin vermek için gas harcama şeması değiştirilse bile, maksimum boyut teorik olarak 18 MB’a çıkabilir. Bununla birlikte, bu hem doğrulayıcılar hem de tüketiciler için engelleyici derecede pahalı olacaktır. Ancak, daha önce EIP 1559’un bir parçası olarak tanıtılan dinamik ücret piyasası kullanıldığında, ağa çok fazla yük bindirmeden daha fazla işlem gerçekleştirebiliriz.
Proto-danksharding, işleri biraz basitleştirir. Prosedür, verileri nispeten sabit boyutlu bloblarda depolayan ve aynı zamanda bloğa dahil edilebilecek maksimum sayıda blob empoze eden bir işlem oluşturmayı içerir. Beacon chain daha sonra bunları depolar ve tek gereken Ethereum Sanal Makinesinden (EVM) bir taahhüt onayıdır.
EIP-4488 ve proto-danksharding’in uygulanması biraz farklıdır. İlki geçici bir çözüm sağlamak için bugün sadece küçük değişiklikler gerektirirken, ikincisi bundan sonra gereken çaba miktarını azaltmak için daha eksiksiz bir uygulama talep ediyor.
Artırılmış blok boyutunun, blok boyutunun yanı sıra doğrulayıcıların donanım kaynaklarında veri depolama kapasiteleri üzerinde bir etkisi olabilir. Öngörülere göre yıllık veri hacmi 2,5 terabaytın üzerine çıkabilir. 30 gün sonunda geçersiz hale gelen blob verilerini yok etmekte, buna çözüm olacaktır.
EIP-4844’ün Akıllı Sözleşmelere ve dApp’lere Katkısı
EIP-4844, Ethereum ağında daha karmaşık akıllı sözleşmelerin önünü açabilir. Akıllı sözleşmeler, alıcı ve satıcı arasındaki anlaşmanın şartlarının doğrudan kod satırlarına yazıldığı kendi kendini yürüten sözleşmelerdir. Erişim listesi hesaplarının kullanılması, yetkisiz erişim korkusu olmadan karmaşık akıllı sözleşmelerin yürütülmesini kolaylaştırabilir.
Özet
EIP-4844, Ethereum’da bazı büyük değişiklikleri başlatır ve yeni bir veri katmanı, yeni bir işlem formatı, çok boyutlu bir ücret piyasası ve yeni kriptografi eklemek gibi Danksharding’i uygulamak için gereken temel çalışmaların çoğunu sunar. Birlikte ele alındığında, bu değişiklikler rollup’larla ilişkili veri maliyetlerini azaltır ve ölçeklenebilirlik için büyük kazançlar sağlar. Ancak Proto-danksharding, Ethereum’un ölçeklenebilirliği için sadece bir başlangıçtır ve Danksharding, birçok uzun vadeli iyileştirmenin devreye girdiği ana rotadır.
Herhangi bir sorun test nette giderildikten sonra, EIP-4844 güncellemesinin önümüzdeki aylar içinde yayına girmesi bekleniyor. Bu nedenle, altı aydan kısa bir süre içinde, rollup kullanıcıları, Danksharding’e geçilmeye hazırlanılırken Ethereum’un ölçeklendirme çabasını destekleyen çok daha düşük ücretlerin avantajlarından yararlanabilir. Ethereum işlem ağına yapılacak olan bu yeni geliştirilmiş yükseltmenin, diğer mevcut Ethereum işlemleriyle karşılaştırıldığında gas maliyetleri sorununu çözmesi ve hız için optimize etmesi bekleniyor.
Feragat: Sunulan bilgiler piyasa koşullarına tabidir ve yazarın kendi görüşünü içermektedir. Kripto para birimlerine yatırım yapmadan ve yukarıdaki bilgileri takip etmeden önce lütfen “kendi” piyasa araştırmanızı yapın. Ne yazar ne de yayın (btcmagazin.com) mali kayıplarınız için herhangi bir sorumluluk kabul etmez.
Bizi twitter, telegram, instagram ve linkedin kanallarımızdan takip edebilirsiniz.
